عجب شیر پرس - شهرستان تاریخی - فرهنگی عجب شیر یکی از مناطق مهم و مستعد گردشگری استان و حتی شمال غرب کشور است. این شهرستان از تبریز حدود 85 کیلومتر فاصله دارد و با قرار گرفتن در 8 کیلومتری کرانۀ جنوب شرقی دریاچۀ ارومیه و مسیر محور ارتباطی آذربایجان شرقی به استان های آذربایجان غربی و کردستان و همچنین راه آهن تهران- تبریز- استانبول، با دسترسی به امکانات و تسهیلات بنادر تاریخی دانالو و رحمانلو و ارتباط دریایی با اروپا از طریق این بنادر در کنار دیگر پتانسیل-های جغرافیایی از جمله واقع شدن یکی از مهم ترین مراکز آموزشی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی در این شهر (پادگان آموزشی 03 شهید برخورداری) و نزدیکی به فرودگاه سهند از موقعیت ممتاز جغرافیایی در سطح استان آذربایجان شرقی برخوردار شده است.
امیر چهره گشا، نویسندۀ بیش از صدها مقاله در حوزه های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است و تاکنون از ایشان 20 عنوان کتاب پژوهشی در حوزۀ تاریخ معاصر ایران و آذربایجان به چاپ رسیده است که نمونه ای از کتاب های چاپ شده ایشان: «تاریخ عجب شیر»، «پیشگامان تاریخ و فرهنگ آذربایجان»، «جغرافیای تاریخی دریاچۀ ارومیه»، «شورش شیخ عبیدالله شمزینی در تبریز و ارومیه»، «امامزاده های آذربایجان و شمال غرب ایران»، «تبریز در گرداب سایه ها»، «یادمان صفرخان»، «تبریز در تندباد حوادث»، «عجب شیر از منظر دیگران»، «مراغه و آذربایجان در بحبوحۀ فتنۀ اسماعیل آقا سمیتقو»، «کهن دیار شیشوان»، «زندانی زمان»، «کتابشناسی عجب شیر»، «تاریخ امکنۀ شریفه و رجال برجسته» عناوین برخی از کتب تألیفی ایشان است.
پس در نتیجه ما چه به عنوان یک فرد و چه به عنوان یک ملت با مشکلات زیادی روبرو هستیم و اجتناب از این مشکلات تقریبا ناممکن می نماید، وجود یک چنین مشکلات سوالات بدون جواب متعدی را در اذهان ایجاد می کند که پاسخ های مناسب و منطقی کارشناسان و متخصصین امر را می طلبد به همین منظور و برای کنار زدن پرده ابهام در این زمینه مصاحبه ای را با امیر چهره گشا تحصیل کرده کارشناسی فیزیک اتمی، کارشناسی ارشد تاریخ و دانشجوی دکتری تاریخ ترتیب دادیم که ماحصل آن به قرار زیر می باشد.
آقای چهره گشا با سپاس از شما برای وقتی که در اختیارمان گذاشتید، به عنوان اولین سئوال از شاخص ترین آثار و ابنیه های تاریخی منطقۀ عجب شیر چند اثر را برایمان معرفی کنید.
منم بنوبۀ خودم از شما و همکارانتان در روزنامۀ سراسری عجب شیر تشکر می کنم که این وقت را در اختیارم گذاشتید. چنانکه مستحضر هستید شهرستان عجب شیر علاوه بر برند «شهرستان فرهنگی و تاریخی»، با عنوان «کهن دیار عجب شیر» شناخته می شود و این به خاطر اهمیت تاریخی منطقه است. وجود نزدیک به 115 اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی خود گواه این ادعا است. اگر بخواهم از چند اثر مهم و شاخص منطقه نام ببرم بی شک باید از آثاری چون تپه های تاریخی «کول تپه»، «ساخسی تپه ورینجق» و «سیچان تپه»، «قلعۀ داش» یا همان «قلعۀ ضحاک»، «کتیبۀ اورارتویی جوان قلعه»، «غارهای صخره ای هرگلان»، «قبرستان های تاریخی روستاهای شیراز و زاویه»، مساجد تاریخی «شیرلی مچید»، «مسجد قاضی شیشوان» و «مسجد محمد حنفیه گوروان»، پل تاریخی «قیزیل کؤرپو»، برج کبوترهای روستاهای «رحمانلو»، «آغجااوبا»، «آغاجری»، «بوکت»، «دیزج»، «خضرلو»، «تازه کند»، «عجب شیر»، امامزاده سید ابوالقاسم (ع) عجب شیر، حمام های تاریخی «شیشوان» و «نوبهار»، خانه های تاریخی «ملک قاسم میرزا» در شیشوان، «خانۀ اربابی جوان قلعه» و خانۀ تاریخی «ارغندی شیشوان» و... نام ببرم.
آیا وضعیت حفظ و مرمت این آثار تاریخی مناسب است؟
بجز تعداد معدودی چون مساجد تاریخی که اخیراً مرمت شدند، در کل اوضاع بقیۀ میراث تاریخی مان خوب نیست. با وجود چنین اماکن تاریخی در سطح شهرستان، متأسفانه تاکنون هیچ کاوش باستانشناسی در منطقه انجام نشده است. برخی تپه-های تاریخی مان از جمله کول تپه و سیچان تپه بعلت عدم تعیین حریم، در سال های گذشته مورد تصرف واقع شده اند. پل تاریخی کول تپه علی رغم هشدارهای فعالان و دوستداران میراث فرهنگی در آستانۀ تخریب کامل واقع شده است. قدیمی ترین کتیبۀ اورارتویی استان واقع در شهر جوان قلعه تقریباً در حال نابودی است. حسینیۀ تاریخی شیشوانی ها کاملاً تخریب شده است و... اگر بخواهم در یک جمله اوضاع و احوال تاریخی شهرمان را توصیف کنم باید عرض کنم که روزگار خوشی ندارند و نیاز به توجه، مرمت و نگهداری دارند.
علت وضع موجود میراث فرهنگی عجب شیر را در چه عواملی می دانید؟
بی شک بی توجهی ها عامل بوجود آمدن وضع موجود است. علل مختلفی بر بی توجهی به مسأله میراث فرهنگی می توان برشمرد که مهمترین شان شاید عدم درک اهمیت این آثار و به تبع آن عدم تخصیص بودجه جهت حفظ و مرمت این آثار و از سوی دیگر نبود تعهد و البته درک عمومی در برخی مردم محل در حفظ این آثار باشد. آثار باستانی و میراث فرهنگی، مجموعه-ای از یادگارهای یک ملّت و در واقع شناسنامه و سند هویت جامعۀ انسانی است. حفظ میراث فرهنگی و اتصال فرهنگی با تاریخ گذشته از وزن و اهمیت خاصی در تمامی جوامع و ملت ها برخوردار است. متأسفانه در کشور ما هنوز به موضوع میراث فرهنگی بصورت یک نیاز آکادمیکی نگاه می شود و در ردیف غریب ترین موضوعات و نیازها تلقی می شود و ارزش آن را در جایی می-بینند که بتوان قیمت مادی برای آن تراشید و صد افسوس خیلی ها، میراث فرهنگی را تنها در عتیقه ها، دفینه ها و اشیای قدیمی بی روح می بینند که بعضاً در دست سوداگران و دلالان دست به دست می شود. حال آن که آگاهی از گذشته و رسیدن به فرهنگ حفظ آثار فرهنگی گذشتگان نه یک نیاز آکادمیک بلکه می تواند ابزاری باشد تا ما را در طول تاریخ به بقای فرهنگی و اجتماعی عمیق و ابدی برساند. در جای جای کشور متمدن و تاریخی ایران آثار مختلفی از محوطه ها، غارها، کتیبه ها و... تاریخی را می توان به وضوح مشاهده کرد و این نشان از وجود تمدن های باستانی در این نقطه از کرۀ خاکی می باشد. منطقۀ ما عجب شیر هم با توجه به آثار تاریخی که برشمردم از این قاعده مستثنی نیست و یکی از مناطق مهم تاریخی کشورمان است.
عملکرد شهرستانی ادارۀ میراث فرهنگی شهرستان را چطور ارزیابی می کنید؟
والله عملکرد ادارۀ میراث فرهنگی عجب شیر در حفظ و مرمت بناهای تاریخی چندان رضایت بخش نیست. این تنها دیدگاه من نیست بلکه در گفتگوهایی که با دوستان و همشهریان علاقمند به میراث فرهنگی داشته ام، همگان به این عدم رضایت صحه می گذاشتند. شاید اصلی ترین دلیل این عدم رضایت هم به عدم تخصیص بودجه برگردد. ببینید الان بیشتر بناهای خشتی از قبیل کبوترخانه ها، پل ها، خانه های تاریخی در حال تخریب کامل هستند و اگر بودجه ای برای مرمت این بناها اختصاص داده می شد، رضایت از عملکرد این سازمان بیشتر می شد. تازه به علت همین بی پولی، طرح های احیا و مرمتی مثل حمام شیشوان نیمه کاره رها شده و خطر تخریبشان به مرور زمان بیشتر هم می شود. چند سال پیش شایع شد که بودجۀ 10-12 میلیارد تومانی در اختیار میراث فرهنگی عجب شیر قرار خواهد گرفت. طرح های اولویت دار هم از صاحب نظران و متخصصین امر خواسته شد که تاکنون عملاً هیچ اقدامی در این راستا انجام نشده و بنظر می رسد تخصیص آن مبالغ واقعیت نداشته است. دفتر نمایندۀ پیشین مجلس شورای اسلامی از من مطالب مستند دربارۀ اهمیت تاریخی حمام و بازار شیشوان را جهت تخصیص بودجه خواسته بود که موارد مهم را در نوشته ای مبسوط خدمتشان ارائه کردم ولی چنانکه همگان اطلاع دارند و در عرایض قبلی ام اشاره کردم، تاکنون شاهد اجرای این طرح ها نبوده ایم. اگر بودجه باشد قطعاً عملکرد ادارات هم قابل دفاع خواهد بود که در مورد ادارۀ میراث فرهنگی کهن دیار عجب شیر این امر صدق نمی کند و نگرانی های عمومی در بین شهروندان در قبال نابودی آثار پیشینیانشان گواه این امر است.
با توجه به تعدد مناطق گردشگری شهرستان عجب شیر، آیا اقدامات در جهت جذب گردشگر راضی کننده است؟
اگر منظور از گردشگر، کسی باشد که به منظور تماشای آثار تاریخی و بازدید از مناظر طبیعی برای کسب لذت به منطقه ای سفر می کند، بله تا حدودی در این زمینه کارهایی انجام شده ولی کافی نیست. چون بسترهای گردشگری در شهرستان عجب شیر فراهم نیست اکثر گردشگران این منطقه فصلی هستند و اغلب در اواسط بهار شاهد حضورشان در منطقه هستیم. این نوع گردشگری هیچ نفعی برای اهالی مقصد گردشگری نخواهد داشت. دید ما به گردشگری باید به عنوان صنعتی مهم در اقتصاد جامعه باشد. یکی از مهمترین راهکارهای توسعۀ اشتغال در اکثر کشورهای جهان، ایجاد اشتغال در بخش گردشگری است بطوری که با کمترین سرمایه گذاری در بخش های مختلف خدمات ضمن دستیابی به درآمدهای مناسب می توان زمینۀ تحقق توزیع عادلانۀ ثروت را در نقاط مختلف کشور فراهم کرد. این مسئله جزو حلقه های مفقوده توسعه در کشور ما محسوب می شود و در منطقۀ ما چون در زمینۀ گردشگری، هیچ سرمایه گذاری نشده است علی رغم وجود مواهب الهی جزو مناطق کم برخوردار حوزۀ گردشگری است.
آیا در شهرستان عجب شیر طرح های گردشگری مصوب شده بود که سرمایه گذاری نشده است؟
بله. در شهرستان ما دو منطقه گردشگری قلعه چای و بندر رحمانلو جزو مناطق مستعد هدف گردشگری استان هستند. متأسفانه عدم مطالعات لازم و نداشتن برنامه های مدون در زمینۀ توسعۀ گردشگری در عجب شیر باعث شد هر طرحی که مصوب می شد به نتیجۀ مطلوب نرسد. در سفرهای استانی رئییس جمهور وقت در سال 1385، طبق مصوبۀ هیئت دولت در 22 تیرماه بندر رحمانلو جزو مناطق گردشگری ملی تعیین شد. این در حالی بود که بحران کم آبی دریاچۀ ارومیه در آن سال ها مطرح بود و عملاً تصویب چنین طرحی هیچ ضمانت اجرایی نداشت. تازه اندک طرح های اجرایی از قبیل اردوگاه دانش آموزی و احداث تجهیزات تفریحی در زمان تصویب طرح ملی گردشگری رحمانلو با مخاطرات جدی همراه بود و نتیجه آن شد که الان شاهد و ناظرش هستیم. نه طرحی اجرا شد و نه وضع موجود حفظ شد. در جریان بحران دریاچۀ ارومیه، شاید منطقۀ عجب شیر با توجه به نزدیکی اش به این پهنۀ آبی بیشتر از مناطق دیگر سواحل شرقی و غربی آن متضرر شد. تا دریاچه در اوج پرآبی اش بود هیچ کاری برای توسعۀ گردشگری در شهر بندری عجب شیر با داشتن بنادر تاریخی دانالو، رحمانلو و قبادلو انجام نشد و وقتی بحران کم آبی و خشکیدن دریاچه شروع شد تازه شروع به تصویب طرح های ملی گردشگری در این سواحل کردند که نمود عینی مثل ما ترک ها «خالا خاطیرین قالماسین» بود و بس! اما وضع گردشگری در منطقۀ بکر و زیبای قلعه چای هم تعریف زیادی ندارد. منطقۀ قلعه چای دارای پتانسیل های بالقوۀ زیادی برای تبدیل شدن به مقصد گردشگری جنوب استانمان را داراست. هم جاذبه-های طبیعی دارد هم جاذبه های تاریخی. این یعنی بهشت مقصد گردشگری ولی متأسفانه فاقد امکانات اولیه برای اندک بازدید کننده (گردشگر) است. وقتی زیرساخت های گردشگری در این منطقه فراهم نیست مردم محل به گردشگر به عنوان عامل سلب آسایش و رفاهشان نگاه می کنند و البته حق هم دارند. گردشگر در نبود مراکز تفریحی در باغات مردم چادر می زند و این کارها زمینه های ناراحتی و نارضایتی مردم مهماندوست و زحمتکش منطقۀ قلعه چای را فراهم می کند. این منطقۀ قلعه چای می تواند اهداف اولیه صنعت گردشگری را هم برای دولت و هم ملت فراهم نماید منتها باید امکانات اولیه چون راه دسترسی مناسب، ساخت سرویس های بهداشتی و نمازخانه ها، تفرج گاه و پارکینگ ساحل سد قلعه چای و ... تأسیس شود. گردشگری که به منطقۀ قلعه چای می رود دلش می خواد از اماکن تارخی چون کتیبۀ اورارتویی جوان قلعه، داش قلعه و غارهای خمره ای هرگلان و ده ها امکنۀ تاریخی دیدن کند ولی این برای همه با توجه به نبود امکانات اولیه همچون راه دسترسی امکان پذیر نیست و تنها افراد جوان و آشنا به فنون کوه نوردی شاید بتوانند از این مکان های ارزشمند تاریخی دیدن کنند و گردشگران سالخورده باید از کیلومترها دور بایستند و نظاره گر این مناطق گردشگری تاریخی باشند. این همه در حالیست که می توان با اندک سرمایه گذاری در برخی اماکن تاریخی به اهم اهداف «صنعت گردشگری» دست یافت.
لطفا در این مورد بیشتر توضیح دهید.
در منطقۀ قلعه چای از مدتها پیش بحث بر سر احداث تله کابین بر روی داش قلعه و سد مطرح است. این طرح خوبی است و اگر سرمایه گذار جذب شود می توان به آیندۀ دیگر طرح ها امیدوار بود. غارهای صخره ای- خمره ای دستکند روستای هرگلان قابلیت تبدیل شدن به هتل صخره ای دارند که بی شک در جذب گردشگران داخلی و خارجی نقش اساسی خواهد داشت و شاهد کندوانی دیگر در استان و کشورمان خواهیم بود. می توان محوطۀ قدیمی ترین کتیبۀ اورارتویی استان در جوان قلعه را به پارک تفریحی تبدیل کرد که دارای شرایط اولیه برای اسکان و تفریح گردشگران باشد و با ساخت پله هایی امکان بازدید از این اثر مهم تاریخی را برای تمام افراد فراهم آورد. اینها چند راهکار ساده و همه فهم برای توسعۀ گردشگری در این منطقه است. اگر زیرساخت های گردشگری در منطقه فراهم باشد، شاهد حضور خیل عظیمی از گردشگران خواهیم بود و این یعنی توسعۀ فرهنگی و اجتماعی. مردم محل با آغوش باز گردشگران را خواهند پذیرفت و حتی می توان با ایجاد بازارچه های محلی، تولیدات کشاورزی منطقه را با حذف دلالان به دست مردم رساند. هیچ امکانی برای پذیرایی گردشگر در شب فراهم نیست و این در حالی است که خانۀ تاریخی جوان قلعه سال هاست مرمت شده و همچنان بلااستفاده است. می توان با استفاده از چنین امکاناتی برای اقامت چند روزۀ گردشگران از این اماکن تاریخی- اقامتی استفاده کرد. در نبود چنین برنامه های زیرساختی، شاهد حضور چند ساعته گردشگر (بازدید کننده) در منطقۀ گردشگری قلعه چای هستیم که در مباحث پیشین هم اشاره کردم هیچ عوایدی جز ایجاد ترافیک جاده ای و آسیب زدن به باغات مردم محل و... به همره ندارد. در نبود امکانات اولیۀ گردشگری در این منطقه، و با وجود تداوم روند فعلی، در سال های اخیر شاهد تقسیم زمین های مرغوب کشاورزی و تغییر کاربری آن به سکونتگاه های ثانوی با احداث ساختمان ها هستیم که این تغییر کاربری ها در آینده ای نه چندان دور کشورمان را با مخاطرات زیادی از جمله امنیت غذایی مواجه خواهد کرد. اگر زیرساخت های گردشگری در منطقه فراهم می شد شاهد این خطرات نبودیم. مردم بالاخره دوست دارند از زیبایی های طبیعی منطقه دیدن کنند و وقتی زیرساختی فراهم نشده نباشد بالاجبار خودشان دست بکار خواهند شد البته با تغییر کاربری مزارع کشاورزی!
از بحث میراث فرهنگی و گردشگری عجب شیر که بگذریم، عجب شیر را یک شهر فرهنگی نیز می نامند. نظرتان در این باره چیست؟
با احترام به نظر همۀ دوستان و همشهریانی که عجب شیر را یک شهر فرهنگی می نامند، بنظرم بکار بردن لفظ «شهر فرهنگی» تعارفی بیش نیست. مردم نجیب و خونگرم عجب شیر، فرهنگ دوست هستند ولی برای نامیده شدن یک منطقه به شهرستان «فرهنگی» باید اول «شاخص های توسعۀ فرهنگی» آن منطقه را بسنجیم و ببینیم آیا منطقۀ مورد بحث واجد شرایط نامیده شدن به یک شهر فرهنگی است یا نه؟ شاخص هایی مثل تعداد مراکز فرهنگی از قبیل فرهنگسراها، کتابخانه های عمومی، سینماها، سالن های تئاتر و گالری های هنری، میزان باسوادی و... از جمله عوامل تأثیرگذار بر فرهنگ یک جامعه است و شهر ما باتوجه به کم برخورداری از بیشتر این شاخص ها، اصلاً در ردیف شهرهای فرهنگی نمی تواند جای بگیرد و فرهنگ دوستی مردم را نباید به فرهنگی بودن شهر ربط داد. چون زیرساخت های اقتصادی در منطقۀ ما فراهم نیست از قدیم الایام جوانان عجب شیری پس از اتمام تحصیلات متوسطه راهی مراکز تربیت معلم می شدند تا شغلی برای خود دست و پا کنند بطوری که بسیاری از معلمان شهرهای همجوار، عجب شیری بودند و این تعدد شغل فرهنگی به اشتباه لفظ «عجب شیر فرهنگی» را بین مردم محل رواج داده و نباید به بهانه نامیده شدن به این عناوین دهن پرکن، مشکلات فرهنگی شهرستان را نادیده گرفت. در جواب سئوال شما علاوه بر مواردی که عرض کردم، ذکر این نکته را لازم می دانم که فعلاً در عجب شیرِ به اصطلاح فرهنگی، کتابفروشی نداریم و تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل!
در مورد عملکرد اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان در این روزهای اخیر، حرف و حدیث های زیادی مطرح است. شما دلیل این همه واگرایی در حوزۀ فرهنگ منطقۀ عجب شیر را در چه عواملی می دانیم؟
با این که استقرار ادارۀ ارشاد در شهرستان عجب شیر دیرهنگام اتفاق افتاد ولی در یکی دو دهۀ اخیر شاهد فعالیت های نسبتاً خوب و عملکرد قابل دفاع در حوزۀ فرهنگ بودیم. تأسیس و فعالیت انجمن هایی چون ادبی، عکاسی، هنرهای تجمسی، نقاشی و خوشنویسی، نمایش و... از جمله اقدامات ماندگار در عجب شیر بود. استقبال خوب اهالی فرهنگ و هنر هم از این اقدام تأثیر بسزایی در جذب، آموزش و نهایتاً معرفی چهره های فرهنگی جوان منطقه داشت که امیدوارم در سال های آتی این اهداف به جد پیگیری شود. آنچه که موجب بروز برخی اختلاف نظرها در حوزۀ فرهنگ و هنر می شود انتظارات بی جا است. هنرمند بحق انتظار دیده شدن و حمایت دارد و ارگان های فرهنگی با توجه به محدودیت های قانونی و در مواردی خودساخته اغلب نمی-توانند این انتظارات اصحاب هنر و فرهنگ را برآورده سازند و نهایتاً با بروز سوءتفاهم ها و اختلاف دیدگاه ها، خواسته یا نخواسته تیشه به ریشه نحیف حوزۀ فرهنگ و هنر زده می شود که شاید بعدها قابل جبران هم نباشد. موازی کاری برخی نهادهای فرهنگی هم در ریشه دواندن چنین اختلافاتی بی تأثیر نیست. مدیران فرهنگی می توانند از اختیارات قانونی خود در کنار وظایف اداری شان استفاده کرده و در خدمت اهالی فرهنگ و هنر باشند که این نیز مستلزم آشنایی با حساسیت های این حوزه است. می خواهم مثالی در این مورد بزنم که در روزهای اخیر شاهدش بودیم و می توان به عنوان یک نمونه از این اختیارات مسئولان نام برد که طرح و اجرا شد و در همگرایی اهالی قلم منطقه خیلی مثمر ثمر بود. بمناسبت 14 تیر، روز قلم، پیشنهاد دادم برای کتبی که در دورۀ همه گیری کرونا فرصت رونمایی و معرفی نداشتند، جشن رونمایی برگزار شود. کارها به سرعت و با دقت فراوان در کمتر از دو هفته پیش رفت و آثار مکتوب منتشره نویسندگان و شعرای عجب شیری جمع آوری شده و در روز قلم، از 58 کتاب نویسندگان عجب شیری در سالن آمفی تئاتر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی عجب شیر رونمایی شد. این بزرگترین رویداد فرهنگی منطقه بود که با وفاق و همدلی بین مسئولین و در رأس آن ها فرمانداری، شهرداری و ادارۀ ارشاد منطقه و با همکاری نویسندگان شهرستان برگزار شد. برگزاری چنین برنامه های فرهنگی در ایجاد انگیزه بین اهالی قلم و ترغیب و تشویق جوانان منطقه به فعالیت در حوزۀ کتاب و کتابخوانی اثرات خوبی خواهد داشت و باید هر سال بهتر از سال های قبل برگزار شود. می توان برای سایر حوزه های فرهنگ و هنر نیز چنین رویدادهای فرهنگی- هنری برگزار کرد تا شاهد رشد و شکوفایی استعداد جوانان علاقمند به حوزۀ فرهنگ باشیم. اگر می خواهیم در آینده حرفی برای گفتن داشته باشیم باید به هنر و کارهای هنری ارزش ویژه ای قائل باشیم. هزینه در این حوزه نوعی سرمایه گذاری است. اگر چنین دیدگاهی به حوزۀ فرهنگ در بین مردم و مسئولان جاری و ساری باشد شاهد رشد و پیشرفت سایر حوزه ها نیز خواهیم بود چرا که فرهنگ زیربنای توسعۀ جوامع بشری است.
با تشکر مجدد از شما برای شرکت در این گفتگو، در پایان اگر حرف ناگفته ای ماند، بفرمایید.
من هم از شما متشکرم. از مسئولین محترم تقاضا می کنم با توجه به اهمیت حوزۀ میراث فرهنگی کهن دیار عجب شیر، در حفظ و مرمت میراث فرهنگیمان بیشتر کوشا باشند چرا که منطقۀ ما مستعد تبدیل شدن به منطقۀ گردشگری تاریخی را دارد. مردم محل هم شایسته است در قبال آثار پیشینیانمان بیشتر احساس مسئولیت کرده و در حفظ این آثار بیش از پیش تلاش بخرج دهند. ما وارث این آثار هستیم و باید به بهترین نحو آن ها را به نسل های بعدی تحویل دهیم و هر قصوری در این زمینه، غیر قابل اغماض خواهد بود. در مقولۀ فرهنگ وهنر، الحمدالله تعدد نویسندگان، شعرا و هنرمندان خود گویای میزان علاقمندی زیاد این حوزه در بین اهالی محل است و امیدوارم با حمایت مسئولین و مردم شاهد رشد و توسعۀ همه جانبۀ مقولۀ فرهنگ و هنر در شهرستان عجب شیر باشیم.
