عجب شیر پرس - شفاف‌سازی فعالیت‌ها و اقدامات دستگاه‌ها، رویکردی است که دولت با انجام اقدمات مختلف، آن را کلید زده است. این خواسته مهم اکنون به بخش سینما رسیده و با اقدام سازمان سینمایی در انتشار گواهی مالکیت فیلم‌های سینمایی، مسیرها برای فساد و سوء استفاده‌های احتمالی بسته خواهد شد.
حسین انتظامی رییس سازمان سینمایی در نخستین نشست خبری خود گفته بود: «رویکردی که وزارت ارشاد دنبال می‌کند و وزیر بر آن تاکید دارد، شفافیت است. در شفافیت فقط منظور این نیست که تنها آمار یک جشنواره و یا موسسات را مطرح کنیم. شفافیت یعنی پیش‌بینی پذیری. بر همین مبنا اصرار داریم که دستورالعمل‌ها را منتشر کنیم و افراد و موسسات بدانند که در صورت ارایه فیلمنامه‌ای، درخواستی و …رفتار ما چه خواهد بود و ما را به استناد آن مورد سوال قرار بدهند.»
انتشار جزئیات گزارش عملکرد مالی طرح های پژوهشی معاونت توسعه فناوری و مطالعات سینمایی در سال های ۹۵ تا ۹۷ و هزینه‌های گروه هنر و تجربه و همچنین انتشار همه نامه‌های صادره سازمان سینمایی و موسسه‌های مرتبط از گام‌های برداشته شده برای شفاف سازی بیشتر در این سازمان است. اما اتفاق مهمی دیگری که در این مسیر رخ داده این است که فهرست گواهی مالکیت‌های فیلم‌های سینمایی و غیرسینمایی شامل ۱۰۲۹ عنوان فیلم منتشر شده است. این فهرست به همراه اطلاعیه‌ای شامل پنج بند درباره گواهی مالکیت فیلم‌های سینمایی و غیرسینمایی منتشر شده است.
با محمدمهدی فرقانی استاد روزنامه‌نگاری درباره تاثیرات چنین شفاف‌سازی‌هایی بر جامعه گفت‌وگو کردیم و از سیدغلامرضا موسوی، دبیر شورای عالی تهیه‌کنندگان و تهیه‌کننده پیشکسوت سینما درباره تاثیر این شفاف‌سازی بر صنعت سینما پرسیدیم.
اقدام مثبتی برای مقابله با فساد
محمدمهدی فرقانی درباره اقدام سازمان سینمایی مبنی بر انتشار سند مالکیت فیلم‌ها و تاثیرات چنین شفاف‌سازی‌هایی بر جامعه و دیگر سازمان‌ها، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: آنچه مسلم است یکی از مهمترین عوامل ایجاد و شکل‌گیری فساد و توسعه آن، می‌تواند پنهانکاری یا همان عدم شفافیت باشد. یعنی زمانی که واقعیت در منظر عمومی قرار نگیرد و امکان پنهان کردنش وجود داشته باشد احتمال سوءاستفاده نیز به طور کلی افرایش پیدا می‌کند. بنابراین هر اقدامی در جهت شفاف‌سازی و علنی‌سازی می‌تواند اقدام مثبتی برای مقابله با فساد تلقی شود و اصولا یکی از کارویژه‌های رسانه‌ها نیز کمک به ارتقای سطح شفافیت در هر جامعه‌ای است.
به عبارت دیگر اینگونه کارها به جلوگیری از پنهانکاری و عدم اطلاع عمومی از واقعیت‌هایی به‌خصوص در حوزه عمومی یعنی حوزه دولت، کمک می‌کند. حوزه‌ای که مردم حق پرسشگری و نظارت دارند و این حق پرسشگری و نظارت از طریق رسانه‌ها اعمال می‌شود.
دکتر فرقانی معتقد است اگر رسانه‌ها بخواهند به ظایف و مسئولیت‌های خود درست عمل کنند، یکی از مهمترین مسئولیت‌هایشان همین پیشبرد شفافیت و آشکارسازی امور در چهارچوب قانون است.
وی توضیح داد: آنجایی که قانون ممکن است اطلاعاتی را جزء اسناد طبقه‌بندی شده قرار داده باشد به طور طبیعی محدودیت‌هایی وجود دارد که به هر حال رسانه‌ها امکان ورودش را ندارد یا طبق قانون اجازه انتشارش را ندارد اما در سایر موارد فرض بر این است که عملکرد دولت در حوزه‌های مختلف تا حد امکان باید قابل دسترسی و مشاهده باشد و اطلاعاتی که مربوط به حوزه عمومی است باید انتشار پیدا کند و مردم از آن مطلع باشند تا هم آگاهانه بتوانند قضاوت و تصمیم‌گیری کنند و هم امکان فساد و سوء استفاده به حداقل برساند.
شفاف‌سازی واقعی، نه نمایش شفاف‌سازی
از این استاد روزنامه‌نگاری درباره شفاف‌سازی‌هایی سال‌های اخیر پرسیدیم که تا چه اندازه دولت در این مسیر موفق بوده و در ادامه راه باید به چه مواردی اهمیت بیشتر دهد که پاسخ داد: به طور مسلم کمبودهای زیادی در این مسیر وجود دارد. این شفاف‌سازی‌ها با اینکه خوب و رو به جلوست اما هنوز حداقلی است. ما باید به سمت شفاف‌سازی حداکثری حرکت کنیم و البته این حرکت به تدریج امکان‌پذیر است نه یک شبه که بتوانیم جهش کنیم.
اما اینکه در یک حوزه‌ای این اتفاق بیفتد الزاما به معنای این نیست که در همه حوزه‌ها یا حوزه‌های دیگر نیز این رخ می‌دهد. و دیگر اینکه این اتفاق کافی نیست و رسانه‌ها باید به جزئیات اطلاعات دسترسی داشته باشند تا اطمینان حاصل شود شفاف‌سازی واقعی است نه نمایشی. به طور کلی می‌گویم جاهایی ممکن است ما اطلاعاتی را به این دلیل منتشر کنیم تا بتوانیم اطلاعات دیگری را منتشر نکنیم. این را هم باید در نظر داشت که شفافیت باید کامل، حداکثری و واقعی باشد.
اتفاق مهمی رخ داده است
سیدغلامرضا موسوی از تهیه‌کنندگان پیشکسوت سینماست، درباره انتشار گواهی مالکیت فیلم‌های سینما توسط سازمان سینمایی، به خبرنگار ایرناپلاس گفت: برای ثبت پروانه مالکیت که هر دو سال یکبار انجام می‌شد باید صاحبان فیلم که معمولا گروهی دو یا سه نفری هستند، نامه‌ای امضاء می‌کردند، به اداره مربوطه می‌بردند و یک پروسه اداری را طی می‌کردند تا تمدید مالکیت انجام شود. اتفاق اصلی و مهمی که افتاده این است که پروانه مالکیت‌ها دائمی شده است. یعنی نیازی به طی کردن پروسه اداری و حوصله سربر دیگر نیست. به طور معمول فقط کسانی باید به مراجع اداری مراجعه می‌کنند که بخواهند تغییراتی در سند مالکیت ایجاد کنند، یعنی کسی که فیلمش را به شخص دیگر واگذار کرده.
نکته مثبت دیگر اینکه معمولا در کارهای هنری برای افراد دیگر جامعه سودمند است که مالکان در معرض دید قرار می‌گیرند. یعنی اگر بخواهید فیلمی را بخرید یا برای برنامه‌ای از آن استفاده کنید یا کسی ادعا کند که در فلان فیلم سهام‌دار است، بسیار ساده می‌توانید به این تارنما(پرتابل) مراجعه کنید و متوجه شوید فیلم را چه کسانی سرمایه‌گذاری کرده و مالک آن هستند. بنابراین در این بخش دوم شفاف‌سازی قابل توجه و با اهمیتی انجام شده است.
دلایل تصمیم‌گیری‌ها هم شفاف شود
رییس انجمن تهیه‌کنندگان درباره تغییراتی که این اتفاق می‌تواند در حوزه سینما ایجاد کند، گفت: این کار که از زمان آقای انتظامی شروع شده به گمان من اقدام بسیار خوبی است. به خصوص اینکه تهیه‌کنندگان دیگر نیازی نیست مسافت طولانی از این اداره کل به آن اداره را بروند. بلکه همه این مراحل سیستمی انجام می‌شود و به سمتی می‌رود که بشود از دفتر کار یا خانه بدون هیچگونه ترافیک و جابجایی کاری را که می‌خواهند انجام دهند و اطلاعاتی را که می‌خواهند به دست آورند.
البته در این زمینه امیدواریم دلایل تصمیم‌گیری‌ها نیز شفاف‌سازی شود. به طور نمونه اینکه چرا یک فیلم پروانه گرفته و اثر دیگر نگرفته است؛ یا چرا فیلمی برای ساخت وام گرفته اما دیگری نگرفته و... . یعنی دلایل تصمیم‌هایی که در ادارات متعدد وزارت ارشاد، معاونت سینمایی و سازمان سینمایی گرفته می‌شود به تدریج شفاف‌سازی و اعلام شود.
