در گفتگوی اختصاصی هفته نامه عجب شیر با دکتر جعفر مدبر عضو شورای شهر تبریز مطرح شد:
دکتر جعفر مدبر خاکنژاد نماینده دورههای دوم، سوم و چهارم شورای اسلامی شهر تبریز به عنوان یکی از اعضای با سابقه شورای اسلامی شهر تبریز به شمار میرود. دکتر مدبر که دانش آموخته مقطع دکتری در رشته جغرافیای سیاسی اقتصادی است همچنین سابقه 13 سال خدمت در وزارت راه و ترابری به عنوان کارشناس را در کارنامه درخشان خود داراست. آقای مدبر به عنوان یکی از شخصیتهای فرهنگی و رسانهای شورای اسلامی شهر تبریز درخواست این نشریه برای ترتیب مصاحبه را پذیرفتند و خبرنگار ما طی نشستی صمیمانه با ایشان در زمینه مشکلات شهر تبریز به گفتگو نشست که ماحصل این گفتگو در ادامه از نظر خوانندگان گرامی میگذرد.
یکی از مهمترین مشکلاتی که امروزه شهروندان با آن مواجه هستند مشکل ترافیک است، با توجه به تدوین و تصویب طرح جامع ترافیکی شهر تبریز، چه راهکارهایی در این طرح برای رفع این معضل پیش بینی شده است؟
توسعه پایدار و علمی شهر شاخصهای خاصی را داراست که بهبود این شاخصها نیاز به شناخت مشکلات، اولویت بندی و برنامه ریزی منســــجمی دارد تا با کار کارشناسی شده، شاهد توسعه همهجانبه شهر در حوزههای مختلف باشیم. یکی از مهمترین مواردی که در این بحث میتواند به عنوان شاخص مطرح کننده کلانشهر تبریز به عنوان شهری توسعه یافته و پیشرو به شمار رود، حل مشکلات ترافیکی است.
تدوین و تصویب طرح جامع حمل و نقل شهری تبریز را میتوان پایه بهبود وضعیت ترافیک شهر به شمار آورد، چرا که این موضوع، بخش علمی و تئوری راهکارهای حل معضل ترافیک شهری را شکل میدهد و به عنوان نقشه راه و پایه عملیات اجرایی در این حوزه مطرح میگردد. اجرای این طرح نیازمند اولویت بندی، زمان بندی، بودجه بندی و برنامه ریزی بر اساس مطالعات انجام شده در مرحله تدوین طرح است. از طرفی باید در نظر داشت بحث ترافیک مبحثی کلی و عام است و اساسا در تمامی پروژهها و عملیات عمرانی باید به نحوی عمل کرد که حل معضل ترافیک در آن لحاظ شده باشد چرا که میتوان گفت هر عملیات عمرانی تاثیر خاص خود را بر ترافیک شهری داراست.
یکی از مباحث دیگری که در این حوزه مطرح میشود، اجرای طرحهای جامع شهری و پروژههای مسیر گشایی است، چنانکه شاهد هستیم دوره اول طرح جامع تبریز در حدود 40 سال پیش تصویب شده و دوره دوم این طرح نیز 20 سال پیش تدوین و تصویب شده است و پس از آن نیز شاهد تدوین و تصویب طرح تفصیلی شهر تبریز بودهایم. بر این اساس امروز اجرای چندصد پروژه مسیرگشایی و ایجاد معابر و خیابانهای جدید مورد نیاز است تا اهداف این طرحها پیاده سازی شود که این امر میتواند به نوبه خود تاثیر به سزایی بر رفع مشکل ترافیک داشته باشد.
تمامی مشکلات ترافیکی ناشی از معابر و مشکلات شهری نیست چه مسایل دیگری را در این زمینه دخیل میدانید؟
اساساً یکی از مهمترین موضوعاتی که در حوزه ترافیک مطرح میشود مسایل فرهنگی است، مواردی مانند فرهنگ صحیح استفاده از خودرو، استفاده از حمل و نقل عمومی، فرهنگ صحیح عبور و مرور و احترام به قوانین. تجربه شهرهای موفق در مهار بحران ترافیک، نشان داده است توجه به مسایل فرهنگی و فرهنگ سازی مناسب میتواند رافع بسیاری از مشکلات در حوزه ترافیک و حمل و نقل باشد.
از دیگر موارد تاثیر گذار در این حوزه، استفاده از تجهیزات به روز و مدرن به شمار میرود. در زمینه کنترل ترافیک استفاده از سیستمهای نوین و پیشرفته، به همراه ایجاد زیرساختها و بسترهای لازم نیز میتواند کمک شایانی به رفع معضل ترافیک کند.
همچنین باید در نظر داشت شورای شهر به عنوان نهاد ناظر و شهرداری به عنوان نهاد اجرایی شهر، تنها دو نهاد از نهادهای مرتبط در این حوزه به شمار میروند و عملا شورا و شهرداری، دو عضو از نهادهای متعدد تصمیم ساز در شورای ترافیک استان محسوب میگردند. لذا همکاری و هماهنگی تمامی ارگانهای تاثیر گذار در این حوزه برای رفع معظل ترافیک امری ضروری است.
با در نظر گرفتن موارد فوق، میتوان گفت در نهایت مهمترین مشکل پیش روی این طرح، مباحث درآمدی و بودجهای است. چرا که تمامی اقدامات اجرایی در این بخش نیازمند هزینه کرد مبالغ بالایی بوده و بار مالی اصلی آن بر عهده شهرداری است. با این همه هر ساله تلاش شورای شهر بر این بوده است تا با توجه به منابع مالی و درآمدی شهر، توجه ویژه به مساله ترافیک را در دستور کار قرار دهد.
یکی از مهمترین راهکارهای رفع مشکل ترافیک توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی است، در این زمینه شورا چه اقداماتی انجام داده است؟
یکی از مهمترین شاخصهای توسعه یافتگی شهرها، حمل و نقل عمومی به شمار میرود و کلانشهر تبریز نیز از این قاعده مستثنی نیست و اساسا توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی را میتوان به عنوان یکی از با اهمیت ترین راهکارهای رفع معضلات ترافیکی به شمار آورد.
با توجه به این امر، توسعه حمل و نقل عمومی از مهم ترین موضوعات مورد بحث در شوراست. البته باید توجه داشت نوسازی و توسعه حمل و نقل عمومی و بالاخص ناوگان اتوبوسرانی امری هزینه بر است. در گذشته دولت در راستای حمایت از نوسازی و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی بخشی از هزینههای خرید هر دستگاه اتوبوس جدید را که در حدود 83 درصد قیمت بود را پرداخت میکرد و سهم شهرداریها از مبلغ پرداختی بابت هر دستگاه تنها 17 درصد قیمت آن بود، لیکن چند سالی است دولت این کمک هزینه را پرداخت نمیکند و از طرفی نیز بهای تمام شده اتوبوسها افزایش چشمگیری داشته است و عملاً خرید هر دستگاه اتوبوس هزینهای چند صد میلیون تومانی را بر بودجه شهر تحمیل میکند. با توجه به محدودیت بودجه شهرداری و شورای شهر تبریز امکان توسعه سریع ناوگان اتوبوسرانی در حال حاضر وجود ندارد. البته تمام تلاش ما بر این بوده است تا با همکاری شهرداری و سازمان اتوبوسرانی تبریز و حومه، نوسازی و بازسازی ناوگان فرسوده در دستور کار قرار گیرد و این موضوع در بودجه سال جاری و سال آینده پیش بینی شده است.
راهکار شورای اسلامی شهر تبریز در بحث ساخت و سازهای غیر مجاز و حاشیه نشینی چیست؟
در ابتدای امر باید توجه داشت که مشکل حاشیه نشینی و ساخت و سازهای غیر مجاز صرفاً محدود به کلانشهر تبریز نیست و عملا در بسیاری از کلانشهرهای جهان شاهد این پدیده هستیم. با توجه به این که شورای شهر و شهرداری تبریز اقدامات خود را بر اساس طرح جامع شهری انجام میدهند، این دو نهاد نمیتوانند مناطقی را که در طرح جامع دارای کاربریهای خاص و یا کاربریهای عمومی هستند را به بافت مسکونی تغییر کاربری دهند. در مناطق حاشیهای شاهد تصرف بلند مدت و ساخت و سازهای غیر مجاز هستیم که ابن مناطق دهها هزار نفر از جمعیت شهری را در خود جای دادهاند. در دورههای دوم، سوم و چهارم شورای اسلامی شهر تبریز تلاش بر این بوده است تا در حد امکان با تصویب برخی مصوبات در چهارچوب اختیارات قانونی شورای شهر، این مناطق به صورت ضابطهمند تحت مدیریت قرار گیرند.
در نهایت نباید فراموش کرد برخی تصمیم گیریها در این حوزه نیازمند تصمیم سازی در سطح کلان کشور میباشد و شورای شهر به تنهایی فاقد اختیارات قانونی لازم برای تصویب مصوباتی در این زمینه است.
بعضاً شاهد هستیم که شهرداریها ضمن تملک ملک قادر به پرداخت بهای ملک نمیباشند و یا به مالکین پیشنهاد تهاتر املاک را ارائه میکنند، این امر مشکلاتی را برای شهروندان به وجود میآورد، در این مورد چه راهکاری پیشنهاد میکنید؟
بر اساس قانون، شهرداریها موظف به پرداخت بهای املاک تملک شده به صورت ريالی هستند مگر آن که با توافق صاحبان ملک، روش دیگری مانند تهاتر مد نظر قرار گیرد. بر مبنای مصوبه شورای شهر، شهرداریها موظفند بهایی را که کارشناس رسمی دادگستری برای املاک تعیین میکند را به صورت کامل به مالک بپردازند، اگر مالکین نسبت به قیمت گذاری اعتراضی داشتند روال قانونی اعتراض طی شده و در صورتی که توافقی حاصل نشود، شهرداری بهای ملک را به حساب دادگستری واریز کرده و راساً اقدام به تملک ملک خواهد کرد و چنانچه توافق حاصل شود این مبلغ به مالک پرداخت شده پروسه تملک به اتمام خواهد رسید. در این زمینه باید توجه داشت که تهاتر ملک با ملک صرفاً با توافق مالک قابل انجام است و چنانچه مالک توافقی بر این امر نداشته باشد، شهرداری نمیتواند مالکین را مجاب به تهاتر کند. در این بین توصیهای هم به شهروندان عزیزمان دارم، تا زمانی که تسویه حساب کامل از بابت تملک املاک با شهرداریها انجام نشده است، به هیچ وجه اقدام به نقل و انتقال املاک خود به شهرداریها نکنند. چرا که این امر میتواند در پارهای موارد منجر به بروز مشکلاتی برای شهروندان گردد.
شورای شهر و شهرداریها در زمینه حفظ هویت تاریخی و اسلامی ایرانی شهر تبریز چه برنامههایی در دست اقدام دارند؟
مهمترین اقدامی که در این زمینه انجام شده است بحث ایجاد شهرداریهای مناطق تاریخی فرهنگی است. بر اساس قوانین جاری کشور در حال حاضر نمیتوان مالکین املاکی که در حوزه مناطق تاریخی واقع شدهاند را مجاب به رعایت شیوه معماری منطبق با بافت معماری آن مناطق کرد و صرفا برخی محدودیتها در حریم قانونی آثار ثبت شده تاریخی، از قبیل محدودیت ارتفاع و تراکم قابل اعمال است.
باید توجه داشــــت که اعمـــال این محدودیتها دارای مزایا و معایبی است که برای نمونه میتوان به کاهش ارزش واقعی ملک در اثر اعمال این محدودیت اشاره کرد امروزه با توجه به شرایط خاص کلانشهرها، زمین به عنوان یک کالای سرمایهای به شمار میرود. با در نظر گرفتن این مساله چنانچه ارزش افزوده املاک که به عبارتی تراکم ساخت و ساز است قابل اعمال نباشد، شاهد رشد بافت فرسوده در سطح مناطق تاریخی - فرهنگی خواهیم بود. با تمام این تفاسیر تلاش بر این بوده است خانههای قدیمی و برخی آثار تاریخی - فرهنگی که نشانگر هویت شهر هستند توسط نهادهای ذیربط که در این مورد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و نیز شهرداریها هستند، حفظ شوند.
خوشبختانه شـــاهد هســـتیم شهرداری تاریخی- فرهنگی منطقه 8 تبریز اقدامات قابل توجهی در راستای تملک و حفظ بناهای تاریخی انجام داده و تعداد زیادی از خانههای قدیمی واقع شده در حوزه استحفاظی این شهرداری را بازسازی کرده است. در نهایت ذکر این نکته نیز حائز اهمیت میباشد که براساس لایحهای که شهرداری به شورای شهر ارائه داده است، سعی بر این داریم تا با ایجاد تسهیلاتی در زمینه صدور پروانه و اقدامات تابعه آن در سطح مناطق تاریخی - فرهنگی، نوسازی و بهسازی املاک واقع شده در این مناطق را تقویت کنیم.
با توجه به این که سابقه حضور در سه دوره متوالی شورای شهر را دارا میباشید، عملکرد شورای چهارم را نسبت به دورههای قبلی چگونه ارزیابی میکنید؟
شوراهای اسلامی نهادی نوپا در ایران به شمار میروند، هرچند که امروز شاهد روی کار آمدن چهارمین دوره شورای اسلامی شهر تبریز و گذشت حدود 16 سال از تاسیس این نهاد هستیم، لیکن در مقایسه با برخی کشورها که سابقهای چندصد ساله در تاسیس و به کارگیری نهادهای مدیریتی شهر منتخب مردم دارند، هنوز در ابتدای راه قرار داریم و به تبع این امر نیز طبیعی است برخی کاستیها در عملکرد شوراها وجود داشته باشد. مهم ترین نکته مثبتی که در باره شورای اسلامی شهر میتوان بیان کرد، ایجاد امکان مشارکت مردم در مدیریت شهری است که این موضوع از برکات انقلاب اسلامی است.
در حال حاضر شورا به عنوان نهادی واسطهای میان خواستهای مردم و عملیات اجرایی ایفای نقش کرده و عملا بر اساس مصوباتی که برآمده از نیازها و خواستهای مردم است، مدیریت اجرایی را برمبنای مطالبات شهروندان، جهت دهی میکند.
با تمامی این تفاسیر باید این نکته را مد نظر داشت که درحال حاضر شوراهای اسلامی از یک سو به لحاظ سنی به بلوغ کافی نرسیدهاند و از سوی دیگر با توجه عدم حضور موثر گروههای سیاسی و تشکیلات صنفی در سطح جامعه، عملا شاهد ورود اعضای به اصطلاح مستقل به شوراها هستیم که این امر منجر به عدم ارائه برنامه شفاف از سوی اعضای شورا و به تبع آن عدم امکان مطالبه خواستها از سوی جامعه میشود. این امر به نوبه خود موجب عدم هماهنگی اعضای شورای شهر شده و بر این اساس شوراها تمرکز اصلی خود را بر روی برنامههای پیشنهاد شده از سوی شهرداریها قرار میدهند و در نهایت بخش عمده ظرفیت شورا به ایجاد تغییرات یا اصلاحاتی در لایحهها و برنامههای ارائه شده از سوی شهرداریها محدود میشود.
از طرفی بعضا در شورا شاهد اعمال برخی نظرات و سلایق شخصی در حوزههایی هستیم و بعضی زیاده خواهیها و فرصت طلبیها منجر به بروز مشکلاتی در حوزه مدیریت شهری میشود. علاوه بر این که در دوره چهارم شاهد افزایش تقریبا صد درصدی تعداد اعضای شورا بودیم و این موضوع در سالهای اول فعالیت شورا، منجر به بروز مشکلاتی شد ولی با گذشت زمان امروز شاهد هماهنگی بیشتر و نزدیکی بیشتر اعضا هستیم.
در نهایت میتوان گفت در حال حاضر با در نظرگرفتن وضعیت اقتصادی کشور و رکود حاکم بر بازار، عملکرد شورا و شهرداری در دوره جاری قابل قبول است و اگر بخواهم به عملکرد شورای چهارم تا به امروز نمرهای بدهم، به نظر من نمره 15 مناسب است.
بعضا شاهد طرح برخی مسایل حاشیهای در زمینه بروز تخلفاتی در مجموعه مدیریت شهری از سوی بعضی اعضای شورا هستیم، در این زمینه چه اقداماتی انجام گرفته است؟
اگر بخواهیم شورای چهارم را نقد کنیم، در باب مباحث نظارتی و سالم سازی مجموعه مدیریت شهری، فکر میکنم شورای چهارم ضعیف عمل کردهاست. البته باید در نظر داشت شهرداری یک نهاد چند منظوره است که علاوه بر ایفای نقش اداری و اجرایی، نقش یک بنگاه اقتصادی را نیز داراست و از این رو احتمال بروز برخی تخلفات در چنین مجموعهای وجود دارد. از طرف دیگر گستردگی خدمات و پرسنل شهرداری تبریز از مجموع ادارات کل استان گسترده تر است، با توجه به این امر باید قبول کرد نظارت بر چنین مجموعهای چندان آسان نیست لذا امکان بروز برخی تخلفات سوء استفادهها چندان دور از ذهن به نظر نمیرسد. با این همه تلاش ما بر این است تا این قبیل مشکلات را در حد امکان کاهش دهیم.
یکی از نقاط ضعف شورای شهر و شهرداری در این حوزه را میتوان عدم راهاندازی پورتال جامعی برای ارائه خدمات شهرسازی به صورت شفاف دانست. با ایجاد و راه اندازی چنین سامانهای عملا ارتباط مستقیم کارمندان شهرداری و استفاده کنندگان از خدمات شهری به میزان قابل توجهی کاهش یافته و به تبع آن امکان بروز تخلفات نیز تا حد زیادی کاهش مییابد.
شورای شهر تبریز را در عملیاتی کردن نقش شوراها تا چه حد موفق میبینید و اساسا شورا را شورای شهر میدانید یا شورای شهرداری؟
در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران جایگاه ویژهای برای شوراها در نظر گرفته شده است و از سوی دیگر بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی ایران، حضرت امام خمینی (ره) طی دستوری تاریخی در 9 اردیبهشت سال 1358 به شورای انقلاب، با مضمون برگزاری فوری انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا ، ضرورت واگذاری مدیریت جامعه به مردم را به مسئولین کشور گوشزد کرده و مسیر مناسب را در زمینه مشارکت مردم در اداره کشور پیش چشم مسئولین ترسیم کردند.
حضرت امام راحل (ره) همواره بر ایجاد مردم سالاری دینی که در خدمت اسلام عزیز باشد، تاکید داشتند و امروزه نیز به تاسی از فرمایشات حضرت امام (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت ا... خامنهای (مذّ ظلّه العالی) ، در راستای تجلی آرمانهای انقلاب اسلامی ایران و مشارکت بیشتر مردم در پیشبرد اهداف عالیه نظام، باید بیش از پیش به نقش شوراها و انتخابات شوراها اهمیت دهیم.
شکل گیری شوراها در زمان دولت اصلاحات به طور کامل اهداف پیش بینی شده در قانون اساسی را برآورده نکرد و صرفا شهرداریها را تحت نظارت شورا قرار داد، در صورتی که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان میثاق مردم و حکومت جمهوری اسلامی ایران، ظرفیتهای بسیار بیشتری برای شوراها پیش بینی کرده است. شوراهای اسلامی به عنوان پارلمانهای محلی میبایست بر کلیه سیاست گذاریها در سطح استان نظارت داشته باشند لیکن امروزه متاسفانه از تمامی ظرفیتهای قانونی شورا استفاده نمیشود چنانچه ظرفیت شوراها از بالقوه به بالفعل بدل شود، شاهد رفع بسیاری از مشکلات استانها و شهرهای کشور خواهیم بود. درواقع بر اساس سؤال شما میتوان گفت امروز، شوراها به عنوان شورای شهرداری عمل میکنند
به عنوان یکی از اعضای شورای شهر مهمترین دغدغه شما در حوزه کاریتان چیست؟
به عنوان یک شهروند و عضو شورای شهر مانند تمام شهروندان تبریزی مهم ترین آرزوی من هم توسعه کلانشهر تبریز به عنوان نمونه و نگینی در سطح کشور است. پیشرفت همه جانبه شهر و توسعه کلانشهر تبریز در زمینههای فرهنگی، اقتصاد شهری، مدیریت شهری و رفع معضلات شهری مهمترین دغدغههای کاری اینجانب به عنوان یکی از اعضای شورای شهر تبریز است. امروز باید سعی ما به عنوان شهروندان یک شهر حفظ و بهبود وضعیت شهر باشد. در سایه حکومت متعالی جمهوری اسلامی ایران که یک هدیه الهی به مردم کشور ماست، باید سعی کنیم دست در دست یک دیگر، تمام تلاش خود را در راستای رشد و تعالی شهر و به تبع آن استان و کشور عزیزمان داشته باشیم.
در انتها به عنوان یکی از مسئولین شهر تبریز، چه سخنی با خوانندگان نشریه دارید؟
جوانان، امید و آینده شهرمان هستند و قشر جوان میتوانند در هر عرصهای در سطح شهر تاثیر گذار باشند. بار مدیریتی آینده کشور به هر روی بر دوش قشر جوان جامعه خواهد بود، از این رو امروز جوانان باید با خودسازی و شناخت مشکلات و راهکارها، خود را برای فردای شهر و کشور عزیزمان آماده کنند. نسل جوانی که با دلسوزی، ایمان و آگاهی بتواند آیندهای روشن برای شهر و میهنمان رقم زند.
امیدوارم آینده شهرمان هر روز بهتر از گذشته باشد و با ایجاد امید در دل جوانانمان، شاهد رشد و بالندگی آنان در تمام عرصهها باشیم. در انتها برای تمامی شهروندان عزیز آرزوی موفقیت و سلامتی دارم.