ضعف ارتباط صنعت و دانشگاه را در چه ميدانيد؟
هم اينک ارتباط دانشگاه و صنعت و نيز حوزه توليد فرش (دستبافت و ماشيني)  با فارغ التحصيلان دانشگاهي توسعه زيادي به نسبت سالهاي قبل پيدا کرده است. عليرغم اينکه سياستهاي کلي آموزشي دانشگاه در راستاي توليد و توسعه فرش دستبافت ميباشد، ولي جذب دانشجويان در حوزه صنعتي و فرش ماشيني بيشتر از فرش دستبافت است. يکي از دلايل اين امر، هزينه بر بودن توليد قالي دستبافت  و عدم امکان ريسک پذيري و کسب تجربه در توليد آن است. با توجه اينکه توليد فرش دستبافت زمان بر و داراي هزينه بالايي است  در اين راستا ريسک پذيري در آن نيز حداقل است. رشته دانشگاهي فرش در ايران حدود 22 سال است که وجود  دارد. در سالهاي اوليه اين رشته، دانشجويان بعد از فارغ التحصيلي به بازارکار فرش دستباف مراجعه کردند و متاسفانه حالت تدافعي از سمت بازاريان  ديدند،  مشکل اصلي از آنجا ناشي ميشد که دانشجويان بعد از 4 سال درس خواندن فکر ميکردند تجربه 40 سال بازاريان را دارند که  مشخصا در مباحث نظري بسيار توانمند و در بخش عملي نيازمند کسب تجربه در بازار را داشتند، و از طرفي ديگر بازاريان فکر ميکردند کسي که 4 سال در دانشگاه درس خوانده بايد به اندازه 40سال تجربه آنها  کاربلد باشند. اين اختلاف نظر در اين حوزه باعث کمرنگ شدن حضور فارغ التحصيلان فرش در بازار فرش دستبافت شد و ارتباط مناسب شغلي بين اين دو حوزه برقرار نشد.
در همين زمان  کارخانه داران فرش ماشيني که اغلب از فارغ التحصيلان دانشگاهي حوزه نساجي، مهندسي مکانيک و ... بودند  با توجه به اينکه با فضاي دانشگاهي آگاه بودند، شروع کردند به استخدام و بکارگيري فارغ التحصيلان فرش و فرصت آزمون و خطا به دانشجويان در فرش ماشيني را دادند.  اگر دقت کنيد در طول 10سال اخير،  فرش ماشيني تغييرات اساسي در کيفيت، طرح و رنگ و تنوع  در ايران داشته است. در سالهاي اخير تغيير و تحول فرش ماشيني در ايران به حدي شد که طرح ونقش فرش ماشيني و فرش دستبافت را به سختي ميتوان تشخيص داد که اين امر به خاطر  بکارگيري  و جذب دانشجويان اين رشته در حوزه صنعتي فرش است.

اين رشته چقدر کاربردي است و دانشجويان بعد از فارغ التحصيل شدن آيا در رشته خود مشغول به کار ميشوند؟
رشته فرش به شکل ذاتي مهارت محور است و  تنها بر اساس مباني نظري پيش نرفته است. براساس هرم آموزشي که در رشته فرش وجود دارد دانشجويان در زمينه طراحي، رنگرزي، بافت و مرمت دورههاي کامل را سپري ميکنند.کسي که دوره تحصيلات خود را در مقطع کارشناسي به پايان ميرساند کارشناس فرش ناميده ميشود و مهارتهاي لازم و اوليه را در حوزههاي تخصصي فرش دارد. در مقطع کارشناسي ارشد فرش نيز  4 گرايش  (طراحي -  رنگرزي – توليد – پژوهش در فرش) داريم، در طول دوره کارشناسي ارشد مهارتهاي تکميلي و تخصصي فرش را در گرايشها به دست ميآورند. فارغ التحصيلان  فرش ميبايست داراي توان نظري، عملي و مهارتي مناسب باشد و اگر دانشجويي در طول دوران تحصيل خود مباحث نظري فرش را در کنار مهارتهاي عملي فرش را ياد گرفته باشد، با توجه به  توان نوآوري و خلاقيت خود، مشخصا مشکلي در اشتغال و کارآفريني نخواهد داشت.
آيا دانشجويان فقط به صورت تئوري اين رشته را فرا ميگيرند؟
دانشجويان ترکيبي  از دروس نظري، عملي، آزمايشگاهي و کارگاهي را سپري ميکنند که بر اساس نوع درس، اين کلاسها متفاوت برگزار ميشوند.  مثلا در حوزه علوم  الياف و رنگرزي مهارت را در آزمايشگاه بدست ميآورند  و فرآيند رنگرزي را ياد ميگيرند  و واحد طراحي و  بافت و مرمت را درگارگاه ميگذرانند. در اين رشته دانشجويان هم دروس نظري و هم دروس عملي را همزمان ياد ميگيرند.

در مورد کارگاه هايي که در اين حوزه برگزار ميکنيد توضيح بفرمائيد؟
کارگاههاي آموزشي يا ورک شاپ  در طول ترم بر اساس نياز دانشجويان و زماني که احساس شود در سرفصل دروس، موضوع و مقوله اي ناديده گرفته شده، عمدتا اين کارگاههاي تکميلي نيز برگزار ميگردد. بدين منظور از اساتيد برجسته در اين حوزه دعوت به برگزاري اين ورک شاپها ميشود به طور کلي در هر ترم به طور ميانگين 5 ورک شاپ در رشته فرش برگزار ميشود.

چه دلايلي سبب متمايز شدن فرش دستبافت ايراني در بازار جهاني شده است؟
 ميتوان به جرات اعلام کرد که تاريخ فرش دنيا با تاريخ فرش ايران يکي است. سرمايه انساني که در حوزه فرش در ايران وجود داد، در هيچ کجاي دنيا يافتني نيست.  در طول تاريخ، ايران در فرهنگ و هنر فعاليت زيادي داشته است که اين عوامل دست به دست هم دادند تا فرش ايراني صاحب اصالت و آوازه خاصي باشد و بهترين موزههاي دنيا مزين و مفتخر به داشتن فرش ايراني باشند. سرمايه انساني که در حوزه طراحي، بافت، رنگرزي و مرمت وجود دارد ايجاب کرده فرش ايراني به برند تبديل شود. تنوع طرح و نقش، کيفيت و اصالت مهمترين فاکتورهاي تمايز فرش ايران با توليدات ديگر کشورها در ابزار جهاني فرش است.

چه اقداماتي براي افزايش رونق بازار فرش ايراني  در سطح جهاني پيشنهاد ميکنيد؟
ساختار توليد و فروش فرش ايران در حقيقت به شکلي نيست که بشود با برنامههاي زودگذر و سطحي تغييراتي براي رونق آن ايجاد کرد.  در ساختار فرش سه حوزه بسيار مهم و تاثيرگزار وجود دارد. توليد، مديريت، و صادرات (کانالهاي توزيع)، که دراين سه حوزه مشخصا مشکل اساسي داريم. در سال 2018 زندگي ميکنيم و روند توليد وکانالهاي توزيع و صادراتي ما همانند دوره قاجار است.  چون  توليد کننده، مدير ارشد کشوري و تجار فرش هنوز باور ندارند که سليقه و رفتار مصرف کننده، شيوههاي توليد و ..... در تمامي زمينهها فرق کرده است. رفتار تجاري در بازار جهاني بر اساس قاعده و شيوههاي نوين ميباشد که مشخصا فرش ايران از اين قافله بسيار عقب تر است و ميبايست تغيير رويه در هر سه حوزه داشته باشد. نکته قابل توجه اين  است که سهم صادراتي فرش ايران به نسبت بقيه کشورها،  در سالهاي اخير کاهش بيشتري را داشته است که اين امر نشان دهنده اين است که موارد تاثيرگزار جهاني همانند رکود، کل دلايل کاهش سهم فرش ايران در بازار جهاني نيست و دلايل دروني تر و جدي تري نيز وجود دارد که نياز است با مشاورههاي علمي متخصصين دانشگاهي اين مشکل نيز برطرف گردد. 

گفتگو: شادی رهبر صباغی