کاشت و برداشت گیاهان دارویی به دلیل ارزش افزوده بالا و کاربرد در حوزه‌های درمانی، بهداشتی، غذایی و صنعتی دارای ۲ شاخص درآمدزایی و ارزآوری برای کشور و فعالیتی مورد توجه اقتصاد امروز است که خراسان رضوی با توسعه در این بخش، استانی پیشتاز محسوب می‌شود.
به گزارش عجب شیر پرس به نقل از ایرنا، زیره سبز گل محمدی، خاکشیر، آویشن، نعنا فلفلی، رزماری، اسطوخودوس، بابونه، ختمی، پنیرک، شیرین بیان، کاسنی، همیشه بهار، سرخارگل، آلوئه ورا و گل گاو زبان از مهمترین گیاهان دارویی استان خراسان رضوی است که زعفران در صدر آنها قرار دارد.
در حالی که میزان تجارت بین‌المللی گیاهان دارویی سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود اما کشور ما با وجود قدمت هفت هزار ساله در طب سنتی و داشتن هزاران نوع گیاه دارویی، آن چنان که باید نتوانسته است از گنجینه غنی و ارزشمند خود در این عرصه بهره اقتصادی لازم را ببرد.
تاکنون بیش از هشت هزار نوع گیاه دارویی در جهان شناخته شده است که به احتمال زیاد تمام آنها در ایران وجود دارد اما تاکنون تنها حدود سه هزار نوع آن شناسایی شده است.
عوارض متعدد، پنهان و گاه ناشناخته داروهایی شیمیایی در گذر زمان، بشر را به سمت بازگشت به شیوه‌ها و اقلام دارویی مصرفی اجدادش سوق داده و از این روست که این روزها اغلب داروهای مدرن، نیز منشاء گیاهی دارند و گیاهان دارویی توانسته‌اند نقش درمانی خود را از یک بیماری ساده مانند سرماخوردگی تا بیماری‌های پیچیده و صعب العلاجی مانند سرطان نشان دهند.
این درحالی است که سودآوری گیاهان دارویی در طب سنتی بسیار زیاد است و برای مردم نیز بی ضررتر و سودمند است.
گیاهان دارویی در وهله نخست شاید فقط کاربری دارویی داشته باشند اما این گیاهان دارای چهار کاربرد درمانی، بهداشتی، غذایی و صنعتی هستند.
کاربردهای فراوان و سودهای کلان کشت گیاهان دارویی موجب شده است تا بسیاری از کشورها تلاش کنند با روی آوردن به این صنعت، اقتصاد خود را سامان دهند.
خراسان رضوی در میان استان‌های کشور گرچه با رتبه دار بودن در عرصه تولید زعفران به عنوان گل سرسبد گیاهان دارویی، در تولید این محصول پیشتاز است و بیش از ۹۰ درصد طلای سرخ کشور را تولید می کند، اما در زمینه کشت و تولید دیگر گیاهان دارویی بدون احتساب زعفران نیز جایگاه برتر کشور را دارد.
خطه زرخیز خراسان رضوی ۳۵۰ گونه از مجموع حدود سه هزار گونه گیاه دارویی شناخته شده کشور را به صورت خودرو یا دست کاشت دارا است.
این نکته در کشت گیاهان دارویی حایز اهمیت است که پرورش این گونه ها به دلیل نگهداری آسان و مصرف اندک آب و ارزش اقتصادی بسیار مورد اقبال کشاورزان است.
خراسان رضوی در سکوی اول کشت و تولید گیاهان دارویی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این باره گفت: هم اکنون بیش از ۲۶ هزار هکتار از کشتزارهای استان زیر کشت گیاهان دارویی است که از نظر سطح زیر کشت و تولید، حتی بدون احتساب سطح زیر کشت زعفران، رتبه نخست کشور را در این زمینه دارد.
محمد میری دیسفانی افزود: سال قبل ۲۱ هزار و ۳۷۴ هکتار از کشتزارهای استان زیر کشت گیاهان دارویی بود که امسال این سطح ۲۴ درصد نسبت به پارسال رشد داشته است.
وی گفت: سال گذشته میزان تولید گیاهان دارویی خراسان رضوی ۴۶ هزار و ۶۱۹ تن بود که امسال این رقم به بیش از ۴۸ هزار تن خواهد رسید.
میری با اشاره به تنوع تولیدات گیاهان دارویی در خراسان رضوی، اظهار کرد: زیره سبز، تخم شربتی، خاکشیر، ختمی خبازی و رازیانه مهمترین اقلام گیاهان دارویی تولیدی در استان است.
سال گذشته میزان تولید گیاهان دارویی خراسان رضوی ۴۶ هزار و ۶۱۹ تن بوده است که امسال به بیش از ۴۸ هزار تن خواهد رسید
وی گفت: زیره بیشترین سهم از میزان تولید گیاهان دارویی استان را به خود اختصاص داده است.
خطه خورشید، در قله تولید طلای سبز
کارشناس مسوول گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: خراسان رضوی رتبه نخست کشور در تولید محصول زیره سبز و سطح زیر کشت آن را دارد.
یوسف گازران افزود: هم اکنون سطحی معادل ۱۹ هزار و ۶۳۴ هکتار در استان زیر کشت این محصول است که ۱۱ هزار و ۳۰۰ تن زیره سبز از این سطح برداشت می شود.
هم اکنون سطحی معادل ۱۹ هزارو ۶۳۴ هکتار در استان زیر کشت این محصول است که ۱۱ هزار و ۳۰۰ تن تولید زیره سبز از این سطح انجام می‌گردد
وی بیان کرد: از کل سطح زیر کشت زیره سبز استان شامل ۱۵ هزار و ۱۵۴ هکتار زیره سبز آبی و چهار هزار و ۴۸۰ زیر سبز دیم است که مجموعا سطح زیر کشت امسال این محصول ۱۱.۷ درصد نسبت به پارسال افزایش دارد.
برداشت سه هزار و ۱۰۰ تن گل محمدی
گازران با بیان اینکه امسال سه هزار و ۱۰۰ تن گل محمدی تر در استان برداشت شده است، افزود: این میزان برداشت محصول از سطحی معادل هزار و ۲۰۵ هکتار زیر کشت گل محمدی ثبت شده است.
کارشناس مسوول گیاهان دارویی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه در سال گذشته سه هزار و ۸۴ تن برداشت محصول در این زمینه ثبت شده بود، گفت: خوشبختانه امسال بهای گل محمدی در استان در مقایسه با دیگر نقاط کشور در بهترین وضعیت قرار داشت.
وی اظهار کرد: ۴۰ درصد محصول برداشت شده استان به صورت تازه مصرف و ۶۰ درصد محصول گلاب‌گیری یا خشک شده است.
گازران بیان کرد: امسال ۳۰۴ واحد گلاب‌گیری خانگی، سنتی و خشک‌کن خانگی در استان فعالیت داشته است.
۳۷ درصد کشت گیاهان دارویی کشور در خراسان رضوی
گازران گفت: هم اینک ۳۷ درصد سطح کشت گونه‌های گیاهی کشور متعلق به استان خراسان رضوی است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر بیش از ۴۳ گونه گیاه دارویی در خراسان رضوی کشت می‌شود، بیان کرد: به ازای هر هکتار برای ۲۰۰ نفر روز در سال زراعی (در فصل کاشت تا برداشت) ایجاد اشتغال می‌شود.
وی بیان کرد: ۹۵ درصد از گیاهان دارویی تولیدی در کشور مصرف شده و تنها پنج درصد تولیدات صادر می‌شود.
۹۵ درصد گیاهان دارویی تولیدی در کشور مصرف می شود و پنج درصد تولید صادر می‌شود
این کارشناس با بیان اینکه بخش عمده زیره سبز تولیدی صادر می شود، گفت: ۴۰ درصد گل محمدی تولید شده نیز امکان صدور پیدا می کند.
وی با اشاره به دیگر گیاهان دارویی مهم تولیدی در خراسان رضوی گفت: خاکشیر در سطح ۴۴۴ هکتار با تولید ۲۶۷ تن، زیره سبز در سطح ۱۹ هزار و ۶۳۴ هکتار و تولید ۱۱ هزار و ۳۰۰ تن، سماق در سطح هزار و ۴۶۸ هکتار با تولید ۲۵۴ تن و فلفل قرمز در سطح ۵۶۴ هکتار و تولید ۱۶ هزار و ۸۷۲ تن تولید ثبت شده است.
ارزش افزوده گیاهان دارویی به قیمت طلا
کارشناس گیاهان دارویی در جهاد کشاورزی خراسان رضوی با بیان اینکه خام فروشی در حوزه گیاهان دارویی زیاد است، اظهار کرد: فروش این گیاهان به صورت خشک دارای سود است اما در صورت تبدیل به دارو، میزان ارزش افزوده آن چند ده برابر افزایش می یابد.
گازران بیان کرد: به صورت میانگین تبدیل گیاهان دارویی به دارو اساسا بالاتر از ۱۵۰ درصد ارزش افزوده ایجاد می کند.
وی گفت: گیاهان دارویی در صورت خشک کردن و مصرف کردن، سه برابر ارزش افزوده پیدا می‌کند.
وی اضافه کرد: برداشت سنتی در حال حاضر در بخش گیاهان دارویی همچنان بیشترین سهم را دارد و یکی از چالش های عمده این بخش پراکندگی سطح زیر کشت است.
فرآوری گیاهان دارویی در حاشیه
گازران، مهمترین چالش موجود در زمینه گیاهان دارویی را کم توجهی به فرآوری این محصولات خواند و گفت: هم اکنون فرآوری گیاهان دارویی در خراسان رضوی اغلب به شیوه سنتی است به طوری که در زمینه خشک کردن و بسته بندی همچنان به صورت دستی و بدون توجه به مسائل بهداشتی عمل می شود.
کارشناس گیاهان دارویی در جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: به همین دلیل محموله های صادراتی گیاهان دارویی استان دارای بار میکروبی است در حالی که استانداردسازی روند فرآوری و صنعتی شدن آن می تواند موجب تقویت صادرات آن به کشورهای اروپایی شود.
وی با اشاره به صدور گیاهان دارویی این استان به بیش از ۴۰ کشور گفت: از جمله این کشورها می توان به فرانسه، آلمان، استرالیا، اسپانیا، ژاپن، آمریکا، سوئد، دانمارک، ایتالیا، لهستان، نیوزیلند، جمهوری چک، چین، سنگاپور، فیلیپین، مالزی، صربستان، هند، ترکیه، جمهوری آذربایجان، پاکستان و امارات اشاره کرد.
