پيش از آنکه مجالي براي طرح سئوال‌هايي که از قبل آماده کرده بودم پيدا کنم ، توضيحاتي در مورد وظايف اصلي شرکت آب منطقه اي آذربايجان شرقي توسط مهندس غفارزاده ارايه شد که محور اصلي آن تامين آب مورد نياز بخشهاي شرب ، صنعت وکشاورزي براي نيازهاي فعلي و آتي براساس اصل توسعه پايدار بود. واقعيت اين است که پروژه‌هاي آبي ،همه جا جزو پروژه‌هاي اساسي محسوب مي‌شوند و اگر بخواهيم آنها را از نظر حجم اجرا ، اعتبارات مورد نياز و نقش شان در توسعه پايدار بسنجيم ، احداث يک سد ، تصفيه خانه ويا خط انتقال مترادف با افزايش توليد ارزش افزوده و رونق اقتصادي بيشترهم تعبيرمي شود. با تامين آب شرب ،رفاه و آسايش مردم ارتقا مي‌يابد ، بنابراين مجموعه اين فعاليت‌ها جزو کارهاي اساسي وزيربنايي محسوب مي‌شوند.

مدير عامل شرکت آب منطقه اي آذربايجان شرقي با تبيين رويکرد وابتکار وزارت نيرو در دولت سيزدهم براي اولويت بندي پروژه‌هاي نيمه کاره ، مي‌گويد : اين پروژه‌ها بايستي حداکثر ظرف دو يا سه سال به اتمام برسند و مردم از نتايج سرمايه گذاري انجام شده ، استفاده کنند.در استان آذربايجان شرقي 11طرح ، به عنوان طرحهاي اولويت دار تعيين ومقررشد از محل اعتبارات دور اول سفر رياست جمهوري مبلغ 3650ميليارد تومان براي آنها اختصاص يابد،به شرط آن که ظرف مدت حداکثر سه سال به بهره برداري برسند، سال قبل تعدادي از اين پروژه‌ها به بهره برداري رسيدند که بخشي از آن شامل 5000 هکتار شبکه آبياري و زهکشي بود، حتما مي‌دانيد وقتي سدي احداث مي‌شود، مادامي که شبکه آبياري وزهکشي اراضي پاياب آن ايجاد نشود ، في نفسه مشکلي با احداث آن سد حل نمي‌شود، واضح است که بهره برداري از شبکه‌هاي آبياري و زهکشي ، منجر به افزايش توليد محصولات غذايي و بالارفتن ضريب امنيت غذايي مي‌شود. بر همين اساس سال گذشته 5000هکتار اراضي در شبکه‌هاي آبياري وزهکشي نقاط مختلف استان ، شامل سد سهند، قلعه چاي، آيدوغموش و طرح توسعه بهره برداري ارس به بهره برداري رسيد. اتفاق ديگري که افتاد تامين آب مورد نياز کشاورزي تعدادي از روستاها در نقطه صفر مرزي در روستاهاي ابراهيم سميع، کلاله ودارانا بود، اين مرزنشينان با وجود آنکه سالها خودشان در کنار ارس بودند، نمي‌توانستند از آب آن استفاده کنند . خوشبختانه اعتبارات لازم ازطرف دولت تخصيص پيدا کرد وما توانستيم در فصل شبکه‌هاي آبياري و زهکشي قدم‌هاي بزرگي برداريم.از جمله کارهاي ديگري که با هدف گذر از تنش آبي انجام شد، بهره برداري از تصفيه خانه و خط انتقال آب شهر ميانه باحضور رييس جمهور ، بهره برداري از جاده جايگزين 12کيلومتري سد خدا آفرين و تونل مربوطه و پايدار سازي خط آبرساني نهند و تقويت ايستگاه‌هاي پمپاژ خط آبرساني تبريزو احداث مخزن 10هزار متر مکعبي و 50هزار متر مکعبي براي افزايش ظرفيت و پايدار سازي آب شرب و خط انتقال پساب به درياچه اروميه است.

از او مي‌پرسم در حال حاضر چه چالش‌ها ومشکلات عمده اي مديريت منابع آب اين استان را تهديد مي‌کند وچه راه حلي براي آنها انديشيده شده است که در پاسخ مي‌گويد: تغيير اقليم به عنوان يک موضوع کليدي ، يک واقعيت است. وضعيت بارشها مناسب نيست ، اندازه گيري آنلاين مقدار آب رودخانه‌ها نشان مي‌دهد که حدود 70درصد از رواناب رودخانه‌ها کم شده است. موضوع ديگر اين است که متاسفانه مصرف آب در هر سه بخش شرب ، صنعت و کشاورزي ، مديريت شده نيست، به طور مثال ما نبايد دربخش کشاورزي به سمت کشت محصولات با نياز آبي بالا وبه روش سنتي برويم و محصولاتي مثل چغندر قند، سيب زميني و هندوانه بکاريم، بايد روشهاي سنتي آبياري را کنار گذاشت ، صاحبان چاه‌هاي کشاورزي و حقابه بران بايستي با مشارکت جهاد کشاورزي و آب منطقه اي ، در مزارع از روشهاي آبياري نو استفاده کنند، ما چاره اي نداريم جز اينکه به سمت کشت گلخانه اي که گاهي تا 20برابر توليدش از روش سنتي بيشتر است ، برويم. در روش کشت گلخانه اي در هر هکتار ميزان مصرف آب 1.5برابر روش سنتي است در عوض توليد تا 15برابربيشتراست، با بهره وري واشتغال بالاتر. از طرف ديگر ازهر مترمکعب آب در دنيا 2تا 3دلار ارزش افزوده به دست مي‌آيد واين عدد در ايران نيم دلار است. ما اگر بتوانيم در بخش کشاورزي با تغيير الگوي کشت، ترويج کشت گلخانه اي و سرمايه گذاري لازم مردم ودولت، به نوعي فرهنگ سازي کنيم که همه پاي کار بيايند، با مصرف نصف آب موجود استان در بخش کشاورزي مي‌توانيم تا2برابر محصول به دست بياوريم . بنابراين در بخش کشاورزي مي‌توان با حمايت دولت و همراهي مردم، قوانين موجود را اصلاح کرد وبا الزام در پياده سازي آن با رعايت حقابه محيط زيست،نتيجه را به مردم گزارش داد.براي عملي شدن اين کار،همکاري‌هاي دوجانبه بين ادارات آب و جهاد کشاورزي بايد ارتقا يابد. بايد از تجارب جهاني استفاده کرد وبه دنبال برنامه اي رفت که هم مردم وهم دولت در آن ذينفع باشند.در بخش صنعت هم همين طور. در دنيا براساس آمايش سرزمين، جانمايي صنعت براساس نيازهاي مختلف و پراکندگي جمعيت صورت مي‌گيرد، استفاده از آب کمتر دربخش صنعت يک واقعيتي است که درهمه جاي دنيا درحال اتفاق است، به عبارت ديگردرتمام صنايع به دنبال حداکثر بازدهي با حداقل آب مصرفي هستند، ما هم بايد با تکنولوژي‌هاي جديد به دنبال استقرارصنايعي باشيم که مصرف آبي کمتربا بازدهي بالا دارند، موضوع بعدي استفاده از پساب صنايع است، ما بايد پساب را تصفيه کنيم و دوباره براي استفاده در بخش صنعت به چرخه مصرف برگردانيم. در آب شرب ، ميانگين مصرف در سطح کشور 250ليتر در شبانه روزاست ، ميانگين جهاني 150ليتراست ، ميانگين بارش سالانه ايران 250ميلي متر است ، ميانگين بارش جهاني 800ميلي متر است، همان طور که مي‌بينيد در دنيا با آنکه نزولات بيش از 3 برابر ايران است نصف سرانه ما مصرف دارند، در وضع موجود ما بايد مصرفمان را با روشهاي ساده معقول کنيم که موضوع فرهنگ سازي در اينجا نقش اساسي دارد و رسانه‌ها در اين حيطه خيلي موثرند.در کشور ما هميشه هر جا آب کم است ، اولين گزينه اي که مطرح مي‌شود اين است که برويم از فلان جا آب بياوريم ، چاه حفرکنيم يا سد بزنيم ، متاسفانه به طرف مديريت مصرف نمي‌رويم که اين يک ايراد است . تامين آب با اين روشها معنايش اين است که ما داريم به منابع زيرزميني آب که در طول هزاران سال تشکيل شده و متعلق به آيندگان است ، دست درازي مي‌کنيم. هرقدر برداشت کنيم ، چاه بزنيم ، رفته رفته سفره‌هاي آب زيرزميني تخليه مي‌شوند و هرچه به اين کار سرعت بدهيم و سفره تغذيه نشود ، نشست زمين اتفاق مي‌افتد.

از زمان اجراي طرح احيا وتعادل بخشي آبهاي زيرزميني درسال 1394 تاکنون چه تغييري در وضعيت دشتهاي استان به ويژه دشتهاي ممنوعه و ممنوعه بحراني به وجود آمده است؟

مي دانيد که اگر اضافه برداشت از آبهاي زير زميني اتفاق بيفتد وبارش‌ها کم باشد و تغذيه سفره‌هاي آب زيزميني به خوبي انجام نشود، با پديده فرونشست مواجه خواهيم شد و بسته به وضعيت مخازن ممکن است بعضي دشتها فقط تا20سال و بعضي تا40سال جوابگو باشند، الان به خاطر اين وضعيت در برخي مناطق فلات مرکزي ايران به علت افت آبهاي زير زميني صدها هکتار باغ پسته از بين رفته است ، من خودم چند سال پيش اين وضعيت را به چشم خودم ديدم که واقعا ناراحت کننده بود ، درختان پسته را مي‌بريدند وبا چوبش زغال درست مي‌کردند. به پيرمردي که کنار چاهي نشسته بود گفتم : چرا از آب درست رفتار نکرده ايد که الان اوضاع اين قدر بد شده؟ در پاسخ گفت : من يک کشاورز هستم شما مسئولان بايد به ما مي‌گفتيد.اين براي ما که در آذربايجان شرقي کشت وکار مي‌کنيم يک تلنگر است و اگر در استفاده از منابع آب زيرزميني درست رفتار نکنيم ممکن است در آينده دچار همان مشکلاتي بشويم که الان مردم در استانهايي مثل کرمان گرفتارش هستند، در آذربايجان شرقي حدود 24هزار حلقه چاه غير مجاز هست که يکي از دغدغه‌هاي ماست ،طي سالهاي اخير با هماهنگي و دستور قضايي حدود 10هزارچاه غير مجاز را پر و مسلوب المنفعه کرده ايم وهنوز حدود 14هزارتا باقي مانده که بايد پر شود، منتها بايد براي کشاورزاني که چاهشان پر مي‌شود ، اشتغال جايگزين تعريف کرد ، در سال 1402مي خواهيم 2000چاه غير مجاز را پرکنيم اما چيزي که واقعيت دارد اين است که اين موضوع ، کاري چند وجهي است و فقط وظيفه شرکت آب منطقه اي آذربايجان شرقي نيست ، حدود 40اکيپ گشت وبازرسي مراقب هستند که کسي چاه غير مجاز حفر نکند، قبلا پيش از اجراي طرح احيا وتعادل بخشي آبهاي زيرزميني سالانه 50ميليون متر مکعب از ذخاير آبهاي زيرزميني استان کم مي‌شد که الان اين عدد به 30ميليون مترمکعب کاهش يافته ، پس طرح احيا باعث شده سرعت از بين رفتن دشتها کمتر بشود، اما اگر بخواهيم در اين طرح به نتيجه مورد نظر برسيم بايد به کمک دستگاه‌هاي اجرايي ديگر براي اشتغال جايگزين کشاورزان فکري بکنيم.

آيا از سدها وتاسيسات آبي استان براي کارهاي ديگر مثل پرورش ماهي و گردشگري استفاده مي‌شود؟

بله . استفاده چند منظوره از سدها و تاسيسات آبي ،يکي از سياست‌هاي وزارت نيرو است ، در حال حاضردر 30سد شرکت آب منطقه اي استان آذربايجان شرقي توسط بخش خصوصي پرورش ماهي انجام و از آب سد هم براي کشاورزي استفاده مي‌گردد، گردشگري در سدها و تاسيسات آبي موضوع جديدي در وزارت نيرو وشرکتهاي آب منطقه اي است که با هدف اشتغال زايي ، جلوگيري از مهاجرت و درآمد زايي انجام مي‌شود ، اخيرا با هدف استفاده مردم از امکانات رفاهي کنار سد ، سد قلعه چاي در مرحله تجهيز سايت گردشگري توسط پيمانکار قرار گرفته است. سد امند در نزديکي تبريز هم از چند سال پيش با کاربري گردشگري به مکاني جذاب و ديدني تبديل شده است ، در ساير سدها هم چنين برنامه اي داريم . در سد شهيد مدني که در فاصله 5کيلومتري تبريز قرار گرفته بعد از آبگيري حدود 100ميليون مترمکعب آب و دو جزيره در مخزن سد ايجاد خواهد شد که از نظر جاذبه‌هاي گرشگري و جلب گردشگربسيار موثر خواهد بود، بنا داريم ظرفيت‌هاي گردشگري تصفيه خانه‌ها ، شبکه‌هاي پاياب و طرح‌هاي انتقال آب را شناسايي و از ظرفيت‌هاي بخش خصوصي در آنها استفاده نماييم.

نقش شرکت آب منطقه اي آذربايجان شرقي در رفع تنش آبي تبريز در تابستان گذشته چه بود؟

تامين آب شرب کلان شهر تبريز به عنوان مهم ترين شهر شمال غرب کشور موضوع مهمي است که از سه منبع تامين مي‌شود.60درصد آب تبريزاز خط آبرساني زرينه رود شامل مناطق راه آهن تا حوالي آبرسان است ، منبع دوم چاه‌هاي دامنه‌هاي شمالي سهند است که آب منطقه ائل گلي و ولي عصر جنوبي از اين منبع تامين مي‌شود و بالاخره منبع سوم که سد نهند است و آب منطقه ارم تاشهرک نصر از اين منبع تامين مي‌گردد، فروردين ماه سال قبل متوجه شديم به دليل نبود بارش و رواناب در سد نهند مشکل خواهيم داشت، سد نهندي که در طول 26سال گذشته اغلب پر مي‌شد و در برخي سالها سرريز مي‌کرد و حداقل 21تا 22ميليون مترمکعب آب داشت ، سال قبل بيشتر از پنج شش ميليون مترمکعب آب نداشت و ما از تيرماه مجبور شديم آب را از دو منبع ديگر تامين کنيم ، منتها تامين آب از دو منبع ديگر لازمه اش وجود رينگ در دورتا دور شهر بود که متاسفانه چنين امکاني فراهم نبود تا درصورتي که آب يک منبع با مشکل مواجه شد بتوان ازآب ساير منابع تغذيه نمود. در ايام تابستان ما 600 ليتردر ثانيه از کمبود آب شرب را از خط آبرساني زرينه رود و حدود 400ليتر در ثانيه را به کمک همکاران آب وفاضلاب با حفر چاه‌هاي جديد تامين کرديم، اما مشکل اصلي اينجا بود که ما در شمال شهر به اين آب احتياج داشتيم و رينگي هم براي انتقال از جنوب شهر به مناطق شمالي در کار نبود و راهي غير از استفاده از شبکه داخل شهر وجود نداشت. به عبارت ديگر مسير آبي که از بالا به پايين بود حالا بايد برعکس مي‌شد و براي اين کار به احداث ايستگاه‌هاي پمپاژ احتياج بود.در هنگامه اين کار در حالي که چهل پنجاه تيم در حال عمليات عوض کردن مسيرآب بودند ، قطعي آب و از مدار خارج کردن اجتناب ناپذير ، پرهزينه و زمان بر بود ، شما در نظر بگيريد آب سد نهند تا پيش از اين اتفاق به صورت ثقلي از بالا به پايين مي‌آمد وحالا بايد بر عکس عمل مي‌کرد. ما اگر مي‌خواستيم براي حل اين مشکل که حدود 350هزار نفراز شهروندان را تحت تاثير قرار داد از روشهاي ديگر استفاده مي‌کرديم ، حدود 1000تانکر لازم داشتيم و توزيع آب با تانکر در ساختمانهاي مسکوني 10طبقه ولي عصر ، نصر وجهه خوبي نداشت ، درست است که مردم در مدت زمان محدودي اذيت شدند ولي الحمدالله موضوع مديريت شد و انصافا همه عوامل اجرايي پاي کار بودند. وزير محترم نيرو در جلسه اي در جمع مديران آب کشور اذعان کرد در آذربايجان شرقي کار غير ممکن شدو جناب استاندار انصافا شبانه روزي پاي کار بودند.

مردم در هنگامه بروز مشکل از متوليان امر انتظار توزيع عادلانه آب در شهر را داشتند که البته انتظاري بجا ولي غير ممکن بود، در حالت معمولي براي اينکه آب از بالا به پايين هدايت شود از فشار شکن استفاده شده بود ودر وضعيت جديد مجبور شديم فشار شکن‌هايي که 50سال قبل استفاده شده بود و همکاران آب وفاضلاب حتي به خاطر چند لايه بودن آسفالت خيابانها نمي‌توانستند جايشان را پيدا کنند، بردارند و براي هدايت آب به مناطق شمالي شهر از پمپاژ استفاده کنند. مردم حق دارند بپرسند تابستان گذشته تنش آبي تبريز چگونه مهار شد، ما فيلمي چند دقيقه اي از اين موضوع تهيه کرده ايم که به زودي اطلاع رساني خواهد شد ، مردم و حتي برخي از مسئولان در آن ايام مرتب سئوال مي‌کردند ، اگر آب نيست وقطع شده چرا برخي مناطق آب دارندو انتظار داشتند قطعي هم عادلانه باشد. پاسخ من به اين عده اين بودکه آب مثل برق نيست که بشود آب مناطق خاصي را با يک کليد قطع کرد، چون منبع تامين آب از سه محل است واين منابع از طريق رينگ به هم متصل نيستند، ما تا الان بايد در تبريز رينگ مي‌داشتيم و اين رينگ بايد سالها قبل درست مي‌شد ، تمام کلان شهرها رينگ لازم دارند.

به عنوان يک شهروند نه مدير عامل آب منطقه اي چه امتيازي به عملکرد اين شرکت مي‌دهيد؟

من در پاسخ به اين سئوال شما ، اساس را اظهارات مقامات ارشد دولت ، ارزيابي‌هاي وزارت نيرو وشرکت مادر تخصصي و جشنواره شهيد رجايي قرار مي‌دهم که شرکت آب منطقه اي آذربايجان شرقي طي پنج سال اخير همواره در ارزيابي‌هاي ملي و استاني حايز رتبه‌هاي برتر شده است. بخش آب در سفرهاي رياست جمهوري هميشه جايگاه رفيعي داشته است ، در دو سفر آقاي رييس جمهور به استان ما چند پروژه آبي مورد بهره برداري قرار گرفت و قرار است در آينده نزديک سد قيز قلعه سي که توسط مجريان و کارشناسان مجرب اين شرکت بر روي رودخانه ارس احداث شده با حضور مقامات ارشد جمهوري اسلامي ايران و جمهوري آذربايجان به بهره برداري برسد، به عنوان يک شهروند با توجه به شناختي که از توانمندي‌ها وظرفيت رده‌هاي مختلف مديريتي ، کارشناسي و خدماتي شرکت آب منطقه اي دارم ، به اين شرکت نمره قبولي مي‌دهم.

ارزيابي جنابعالي از عملکرد دولت سيزدهم در بخش آب استان چيست؟

اجازه بدهيد پاسخ شما را اين طور بدهم ،تابستان زماني که بحران آب سد نهند پيش آمد، ما حدود 2ميليون آب غير قابل استفاده، داشتيم . تصميم گرفتيم از اين آب در شرايط بحران با ده دوازده پمپ استفاده کنيم ، من شبانه همراه معاون آب وآبفاي وزير به نهند رفتم و تا ساعت 3شب اين بازديد طول کشيد ، برخي از همکاران با چراغ قوه پمپ‌ها را بر روي چوب گذاشته و در مسير ريپ رپ سد که حتي در طول روز هم به سختي مي‌شود روي آن راه رفت با تحمل مشقت ، پمپها را به داخل مخزن سد حمل مي‌کردند بلکه بتوانند در اين شرايط کمکي به حل مشکل بکنند دوسه ساعت استراحت کرديم و مجددا اول صبح در محل حاضر شديم، معاون وزير با مشاهده تعصب و غيرت همکاران به من گفت :آقاي غفارزاده !اين جمع نمي‌گذارند آب شهر قطع شود.