در جهت ايجاد ارتباط و توسعه همه جانبه روابط اقتصادي، تجاري و علمي با کشورهاي قاره آفريقا، گسترش هماهنگي‌هاي بين‌المللي در سطح دوجانبه و چند جانبه و همچنين در صحنه‌هاي مشترک بين المللي در راستاي توسعه و ثبات جهاني، ارتباط بدون واسطه ميان فعالان بخشهاي اقتصادي دولتي و خصوصي ايران و آفريقا، شناخت و بررسي بازارهاي هدف مشترک بين ايران و آفريقا، و معرفي امکانات و توانمنديها و ظرفيتهاي صنعتي، معدني، انرژي، علمي و فني ايران و قاره آفريقا،  با عنايت به تاکيدات آينده نگري رهبر معظم انقلاب در تقويت ارتباط با قاره آفريقا و آمريکاي لاتين جهت تحقق اين اوامر رهبري نخستين اقدام براي تقويت و توسعه روابط تجاري با کشورهاي آفريقايي همين ايجاد اتاق هاي مشترک بازرگاني است و اتاق مشترک بازرگاني ايران و آفريقا با بهره گيري از کارشناسان خود در اتاقهاي فکر و با ارائه مهمترين راهکار براي رفع مشکل اصناف توليدي تلاش مي کند.

پس در نتيجه ما چه به عنوان يک فرد و چه به عنوان يک ملت با مشکلات اقتصادي و تجاري زيادي روبرو هستيم و اجتناب از اين مشکلات تقريبا ناممکن مي نمايد وجود يک چنين مشکلات سوالات بدون جواب متعدد را در اذهان ايجاد مي کند که پاسخ هاي مناسب و منطقي کارشناسان و متخصص امر را مي طلبد به همين منظور و براي کنار زدن پرده ابهام در اين زمينه مصاحبه اي را با آقاي دکتر مسعود برهمن رئيس هيت مديره اتاق ايران و آفريقا ترتيب داديم. 

وي مسئوليتهايي چون: مشاور اقتصادي رياست سازمان بسيج اصناف، بازار و فعالان اقتصادي کشور،  مدير عامل شرکت آرم و هنر، مشاور مدير عامل شرکت بازرگاني دنا صانير وابسته به وزارت نيرو، عضو هيئت مديره شوراي همکاريهاي اقتصادي ايران و آفريقا ، رئيس هيئت مديره شرکت سبزفام پيشتاز، عضو هيئت ريئسه شوراي عالي بسيج تجار و فعالان اقتصادي کشور، هيئت مديره شرکت کبريت شعله، مدير دفتر اقتصادي در لبنان (بيروت)، رئيس هيئت مديره شرکت بازرگاني سبزفام صدف، مشاور رياست سازمان و رئيس اداره تعيين صلاحيت شرکتهاي خدماتي و تشکلهاي مدني استان تهران، قائم مقام مدير عامل شرکت توليدي پيلوت گاز، مدير عامل و رئيس هيئت مديره شرکت نمايشگاهي و صادراتي سبزفام سديد، عضو هيئت موسس انجمن صادر کنندگان خدمات فني، مشاور اجرايي رياست ميراث فرهنگي و مسئول کارآفريني استان تهران در کارنامه درخشان وسراپاخدمت ايشان به ميهن عزيزمان هويداست. که ماحصل اين مصاحبت صميمانه را به خوانندگان عزيز تقديم مي داريم.

کدام صنايع و بخشهاي اقتصادي ايران بيشترين ظرفيت صادرات به کشورهاي آفريقايي را دارند و کدام کشورها در آفريقا به عنوان بازارهاي هدف براي صادرات کالاها و خدمات ايراني مطرح هستند؟

اگر بگوييم بازار ايران ضرب در صد شود باز هم ظرفيت صادرات به کشور آفريقا وجود دارد، غلو نکردهايم، چرا که اين قاره عقب افتادهترين قاره است و به همين دليل فاقد تکنولوژي دانش فني و صنعت بومي است البته بايد گفت آفريقاي جنوبي يا جاهايي مثل مصر و الجزاير که رشدهايي را تجربه کرده جز استثنائات است و نسبت به ديگر کشورهاي آفريقايي متفاوت هستند. با اين حال حدود 70 درصد آفريقا براي ظرفيتهاي ما يکسان است ازجمله اين بخشها: صادرات دارو،  اعزام پزشک،  ساخت بيمارستان، احداث کلينيک،  تجهيزات پزشکي، جذب توريسم درمان از آفريقا به ايران و... را در بر ميگيرد و تنها از طريق همين ميتوان بخش مهم بزرگي از آفريقا را به دست آورد جالب اينجاست فقط در يک سال 17 هزار آفريقايي به کلينيک ايرانيان در دوبي مراجعه کردهاند در حالي که کشورمان در اين زمينه ظرفيتهاي زيادي دارد همچنين در بخشهايي مانند معدن، اکتشاف،  استخراج،  بهرهبرداري ،فروش يا تعمير ماشين آلات معدني و تبديل پساب به پول و... ظرفيتهاي زيادي در قاره آفريقا براي استفاده وجود دارد حتي ميتوان مواد معدني آنها را خريداري کرد و به عنوان مواد اوليه در کشور عرضه نمود يا اينکه هر نوع مادهاي را در آنجا به شرط بهره برداري به دست آورد.

در بخش کشاورزي به ويژه کشت فراسرزميني،  صادرات : سم، کود، اوره ، ماشين آلات کشاورزي و ... نيز ظرفيت خوبي وجود دارد و عمده کشورهاي اين قاره خواهان، ماشين آلات: مثل تراکتور، کمباين و... ما هستند. در صنايع تبديلي نيز علي رغم داشتن ميوهها و محصولات کشاورزي متنوع به دليل نبود صنايع تبديل ظرفيتهاي خوبي وجود دارد همچنين در بخش دام و طيور نيز با توجه به نداشتن صنايع تبديلي، ظرفيت مناسبي وجود دارد. از طرفي ديگر در بخش برق و نيروگاهها فروش ماشين آلات دست دوم براي توليد و... نيز ظرفيتهاي زيادي براي صادرات در اين قاره وجود دارد، در حالي که بسياري از اين ظرفيتها مثل پنبه قهوه چايي  يا برق هم ، اکنون در اختيار اروپاييهاست. بسياري از ايرانيها ميتوانند آنجا نيروگاه تاسيس کرده يا انرژيهاي بادي، آبي و... ايجاد کنند. همچنين بازار اين کشور استقبال زيادي از فروش ماشين آلات دست دوم و استفاده از تکنولوژيهاي ايران خواهد داشت. 

بنده از دهه 1360 و 1370 در آفريقا حضور داشتم و صادرات و واردات و نمايشگاهها را دنبال ميکردم. حدود 20 سال است به عنوان عضو هيئت مديره در اتاق بازرگاني ايران و آفريقا همکاري دارم. طي سه سال اخير با کنارهگيري برادر عزيزم آقاي حسن خسروجردي نيز مسئوليت اتاق مشترک بازرگاني به بنده سپرده شد که در اين مدت به منظور توسعه روابط اقتصادي اقدامات زيادي انجام شد. براي نمونه پيش از اين ميزان مراوده اقتصادي ايرانيها با کشورهاي آفريقايي 600 ميليون دلار بود که با برنامهريزي و هم افزايي اين اتاق با سازمان توسعه تجارت و وزارت خارجه به 1 ميليارد و 300 ميليون دلار يعني بيش از دو برابر رسيد. همچنين سعي ما در اين اتاق بر اين بوده که به روند صادرات و واردات کمک کرده و اطلاعات به روز مناقصه ها و نيازهاي کشورهاي آفريقايي را در اختيار توليد کنندگان و تجار قرارداده و به توانمندسازي بازرگانان کمک کنيم. همچنين مجموعههايي در کنار اتاق فراهم شد تا به مذاکرات کمک کنند و نيازهاي صادراتي را شناسائي و معرفي نمايند. علاوه بر اين مشاورههاي تخصصي به سرمايهگذاران و تجار داده شد  تحقيقات بازار به منظور انجام همفکريها صورت پذيرفته و در کل در اين مدت نقش اتاق خيلي پررنگتر شده و سعي بر اين است تا از اين پس نيز به توانمندسازي شرکتها، ارائه مشاوره و تنظيم قرار دادها و... و کمکهاي لازم ارائه گردد. 

يکي از موانع به تحريمها برميگردد که مانع از گشايش اعتبار شده است هرچند برخي راه دورزدن آن را پيدا کردهاند. البته در همين راستا اتاق بازرگاني شرايط خوبي ايجاد کرده تا افراد پول خود را برگردانده يا تبديل و يا تهاتر کنند اما مشکل اصلي تحريم است که باعث شده ما به طور مستقيم قادر به انجام مراودهاي با ديگر کشورها نباشيم هرچند در شرايط فعلي شرکتها با راهنماييهاي لازم مسير دور زدن تحريمها را پيدا کردهاند اما اين کار هزينه دارد. قطعاً سرعت و حجم مراوده مهم است  اگر موانع آن با چانه زني اتاقها و سفارت خانهها برطرف شود، مسير مراوده تجاري تسهيل خواهد شد. يکي ديگر از موانع به صدور ضمانتنامههاي بانکي برميگردد که به دليل تحريمها با مشکل مواجه شده است. از طرف ديگر با مشکل نبود کشتيراني مواجه هستيم که باعث افزايش هزينههاي حمل و نقل شده است به عنوان مثال کانتينر و يا اسناد کالاهاي ما به دليل اين مشکل در کشورهاي عمان و امارات عوض شده و هزينهاي مضاعف پرداخت ميکند. با توجه به اين موضوع دولت بايد براي کشتيراني سوبسيد اختصاص داده و همچنين بخش خصوصي را براي راهاندازي پروازهاي مستقيم کمک کند. نکته ديگر ضرورت رفع تعهدات ارزي بين ايران و آفريقاست که اگر بانک مرکزي براي اين موضوع چارهانديشي نمايد سطح روابط ما خيلي بيشتر از الان خواهد شد همچنين اگر وزارت خارجه با هماهنگي سازمان توسعه تجارت و وزارت اقتصاد و دارائي نسبت به برداشتن سود و عوارض گمرکي با کشورهاي آفريقائي وارد مذاکره شوند براي قاره آفريقا و کشور ايران بسيار مثبت خواهد بود. 

يکي از عواملي که باعث شده بود بين ما و قاره آفريقا بحث مراوده تجاري کمرنگ باشد عدم اطلاعات هر دو طرف از ظرفيتهاي تجاري همديگر بوده است. بسياري از مردم هنوز از مردم آفريقا تصوري با شکمهاي گرسنه و حيات وحش در ذهن دارند در صورتي که اينطور نيست و ظرفيتهاي اين قاره در مواردي مانند طبيعت بکر و زيبا و... حتي از برخي شهرهاي اروپايي و آمريکايي بهتر است از اين رو اتاق ايران و آفريقا استان به استان راه افتاده  براي معرفي ظرفيتهاي اين قاره در تلاش است.

روايتي از حضرت علي (ع) وجود دارد که ميفرمايد: الناس اعدائ ما جهلوا «مردم نسبت به چيزي که نميدانند دشمني ميکنند» در خصوص قاره آفريقا نيز جهل اطلاعات باعث ديد منفي مردم شده در صورتي که اگر شفاف سازي شود چنين تصور اشتباهي تصيح ميشود. يکي از اصوليترين هدفگذاريهاي ما در اتاق مشترک بازرگاني ايران و آفريقا توسعه تجارت و معرفي ظرفيتهاي آفريقا به ايران و برعکس است. لذا زماني که هيئتهاي تجاري در کشور حضور پيدا ميکنند ما استان به استان با اتاقهاي بازرگاني جلسه داير کرده  ظرفيتهاي آفريقا را مطرح ميکنيم. همچنين شرکتها را تشويق به حضور در نمايشگاهها ميکنيم تا در ترويج فرهنگ مراوده موثر باشند. با صندوق ضمانت توسعه صادرات نيز تفاهم نامهاي امضا کردهايم و تا مبلغ 4 و نيم ميليارد دلار از فعالان اقتصادي پشتيباني خواهد شد. معمولاً يکي از دلايل امتناع تاجران از ورود به يک کشور ريسک سرمايهگذاري است که در صورت عقد تفاهم نامهها به منظور بازگشت پول از طريق صرافيهاي مجاز و تهاتر يا رفع موانع مشابه برداشته خواهد شد. 

ما به بانک مرکزي پيشنهاد داديم که تفاهم نامههاي داخلي با بانکهاي آفريقايي تنظيم کرده و ال سي داخلي باز کند تا در معاملات تجاري ايرانيها با ساير کشورها جابجايي درست پول تضمين شود. يا اينکه يک اتاق تهاتر راه اندازي شود و بستر واردات و صادرات تسهيل گردد. به طور جد در حال پيگيري اين مسئله هستيم تا موانع موجود در بحث مالي برطرف گردد. در همين راستا جلسهاي که در کشور روسيه با اعضاي بريکس در حال شکلگيري است اين هدف را به نوعي دنبال ميکند تا بسياري از کشورها که هم اکنون از نظام ناعادلانه فعلي ناراضي هستند از شر تحريمهاي آمريکا و رهايي پيدا کنند.

ما بايد از تجربه کشورهاي ديگر استفاده کنيم چرا که بسياري از همين کشورها به دليل تجربيات و دانش بيشتر از ما جلوتر هستند. در اين راستا علاوه بر انجام اقدامات مناسب دولت بايد به مانند دولت هاي ترکيه و چين حامي تاجر باشد و مشوقهاي ويژهاي براي آنها به منظور حضور در نمايشگاهها در نظر بگيرد. دولت ترکيه در حمايت از تجار خود 90 درصد هزينه آنها را براي حضور در نمايشگاهها و هيئتهاي تجاري متقبل ميشود و هواپيماي رايگان  در اختيار آنها قرار ميدهد. مشابه همين حمايتها از تجار در کشور چين مشاهده ميشود در حالي که در کشورمان دولت تاکيد دارد  که 40 درصد هزينه تجار را براي حضور در نمايشگاه ميپردازد اما پرداخت آن منوط به بودن بودجه کافي است. فقدان شرکتهاي صادراتي حرفهاي نيز حاکي از آن است که در اين زمينه چه مشکل داريم. لذا دولت بايد در زمينه حمل و نقل يارانه کشتيراني هواپيمايي و... امکانات لازم را در کنار تسهيل شرايط تجار  سرمايهگذاران فراهم سازد. از سوي ديگر قبل از تدوين مقررات و قوانين بايد از فعالان بخش خصوصي نظرخواهي کرد. در اين خصوص البته اتاق مشترک بازرگاني ايران و آفريقا با بورس صنايع دفاع و... تفاهم نامهاي منعقد کرده و در حال مذاکره با آنها به منظور تسهيل گري هستيم ولي دولت بايد تمام قد به جهش صادرات که منجر به جهش توليد خواهد شد ورود کند و از بخش خصوصي حمايت همه جانبه نمايد. قطعاً منافع بالا رفتن سطح روابط تجاري به جهش توليد و پايداري و بالا رفتن اشتغال همچنين تضمين امنيت کشور در مقابل حوادث کمک شاياني خواهد نمود.

در حال حاضر اصل مراودات ما از مسيرهاي دريايي انجام ميشود جديداً با کشور لبنان وارد مذاکره شديم که با هم افزائي و تجربههاي خوب و موفق آنها محور صادرات ايران را به آن طرف سوق دهيم و بتوانيم شمال و غرب آفريقا را پوشش دهيم. در حال حاضر بخش خصوصي در زمينه حمل و نقل فعاليتهايي انجام داده و درصدد هستيم ا حمل و نقلهاي غير ايراني نيز وارد مذاکره شويم. 

در نمايشگاه توانمنديهاي امسال بيش از 200 آفريقايي حضور داشته است که در زمينههاي مختلف توافقها و قراردادهايي امضا شد در حال فعاليت براي پذيرش دانشجو و اعزام استاد به دانشکدههاي آنها هستيم و توافقهايي نيز صورت پذيرفته. اما در تلاشيم با راهاندازي آموزشهاي فني و حرفهاي در اين خصوص نيز فعاليت کنيم. از سوي ديگر ميتوان کسب و کارهاي کوچک راه اندازي کرد و با شرکتهاي خصوصي و دانشگاههاي دولتي قرارداد بست. در ايران 350 مشاغل خانگي تعريف شده که 50 مورد آن را ميتوان در کشورهاي آفريقايي پياده کرد. به عنوان مثال ميتوان در اين کشور زنبورداري راه انداخت و به مردم آنجا آموزش داد. آب و هواي اين کشور نيز مناسب زنبورداري است. مورد ديگه استفاده از دستگاههاي تراش سنگهاي قيمتي است که ميتوان براي مردم آنجا طرز استفاده از آن را به صورت قسطي آموزش داد. در اين صورت چند اتفاق ميافتد هم دستگاهها و تجهيزات ما به اين کشور فروخته شده هم يک نوعي درآمدزايي در اين کشور ايجاد شده و هم ميتوان دانش فني را منتقل کرد. در خصوص زنبور عسل هم ميتوان از خاصيت درماني عسل استفاده کرد و هم از جنبه درماني آن بهره گرفت. 

نقش اتاقها به ذاته تسهيلگري است، روشنگري است، درايت، هدايت و حمايت است در اصل گذشته چند موضوع را هدف گذاري کرديم:

1- نشست با مجموعههاي دولتي مربوطه مثل وزارت خارجه،سازمان توسعه تجارت که يک هم افزايي ايجاد شود يک همکاري صميمانه به وجود آيد و از موازي کار پرهيز شود که تا حدودي موفق بوديم ولي خيلي جاي کار دارد. 

2- با نهاد رياست جمهوري نشست و برخاستهايي را داشتيم که موضوع ورود به آفريقا و ضرورت آن به يک گفتمان در دولت تبديل شود که بحمدالله خيلي خوب در دولت شهيد رئيسي اتفاق افتاد و پس از 11 سال ايشان به سه کشور آفريقائي کنيا، اوگاندا و زيمبابوه سفر کردند و تفاهمنامههاي خوبي تنظيم و تقريبا خيلي از آنها عملياتي شد از جمله مسئله گوشت .

3- سفرهاي استاني را شروع کرديم و با اتاقهاي بازرگاين، اصناف،اتحاديه ها، دانش بنيانها شهرکهاي صنعتي و در مجموعه فعالان اقتصادي براي روشنگري ظرفيتهاي اقتصادي در آفريقا چه صادرات و چه واردات مواد اوليه مورد نياز اقدامات خوبي انجام شده و تفاهم نامههاي زيادي نيز به امضا رسيد. 

4- اعزام هيئتهاي تجاري و خصوصاً پذيرش هيئتهاي تجاري زيادي داشتيم 

5- همايشهاي خوبي را در داخل کشور با حضور سفرا آفريقا و سفراي خودمان در آفريقا براي شناخت بازار طرفين برگزار کرديم.

و سخن آخر:

در تمام کشورهاي پيشرفته دنيا به موضوع تجارت و فرصتهاي تجاري ساير کشورها از جمله آفريقا وجه ويژهاي شده است. در حال حاضر سندي به اسم 2063 در آفريقا تنظيم شده که قرار است در آن مقطع ،کشورهاي آفريقايي به کشورهاي توسعه يافته تبديل شده باشند. 

اعتقاد بنده اينست که با توجه به سرعت ورود کشورهاي پيشرفته براي حضور در بازار آفريقا يقيناً ظرف 5 تا 10 سال آينده ورود فعالان اقتصادي ايران به راحتي امکان پذير نخواهد بود. 

نظر به رکود حاکم بر کشور تنها راه چاره صادرات ميباشد لذااز تمام شرکتهاي توليدي، تجار و بازرگانان کشور دعوت ميکنيم تا با مراجعه به اتاق ايران و آفريقا بر اساس نوع فعاليتي که دارند اطلاعات لازم را از ما دريافت نموده و هرچه زودتر براي ورود به قاره آفريقا که شامل 55 کشور با جمعيتي بالغ بر 1/450 ميليون نفر و همچنين مراوده مالي در حد 1500 ميليارد دلار برنامه‌ريزي نمايند. مابا آغوش باز از همه عزيزان استقبال نموده و اطلاعات لازم را در اختيار فعالان اقتصادي قرار خواهيم داد.